06. Tussentijdse vacatures in de raad
-
Een raadslid dat ontslag heeft genomen blijft gedurende de gehele zittingsperiode op de lijst staan zoals die na de verkiezing is vastgesteld door het centraal stembureau. Bij een andere openvallende vacature moet dit raadslid, indien geen hoger geplaatste kandidaat voor benoeming in aanmerking komt, worden benoemd. Het is echter mogelijk dat een raadslid een verklaring heeft getekend waarin staat dat hij niet voor benoeming in aanmerking wenst te komen. Deze verklaring kan aangeven dat betrokkene niet voor een specifieke vacature (bijvoorbeeld de vacature ontstaan door het vertrek van raadslid X) in aanmerking wil komen of voor alle vacatures die nog zullen openvallen op de lijst waarop betrokkene is geplaatst.
Artikel W 2, eerste lid onder d, van de Kieswet
-
Nee. Een lid van de gemeenteraad dat zijn ontslag heeft ingediend, blijft lid van de raad totdat is besloten tot toelating van zijn opvolger. Dit geldt ook als hij ontslag heeft genomen met ingang van een bepaald tijdstip.
Het lidmaatschap eindigt wel onmiddellijk zodra onherroepelijk is komen vast te staan dat het lid van het vertegenwoordigend orgaan een van de vereisten voor het lidmaatschap niet (meer) bezit of dat hij een met het lidmaatschap onverenigbare betrekking vervult. Ook al dient betrokkene in het laatstgenoemde geval eventueel ook een ontslagbrief in, toch eindigt zijn lidmaatschap onmiddellijk en blijft betrokkene niet aan totdat beslist is over toelating van zijn opvolger.
Artikelen X 6, X 1, en X 5 van de Kieswet
-
Zodra onherroepelijk is komen vast te staan dat een raadslid één van de vereisten voor het lidmaatschap niet bezit of dat hij een met het lidmaatschap onverenigbare betrekking vervult, houdt hij van rechtswege op lid te zijn. De zetel wordt niet behouden tot de onherroepelijke toelating van de opvolger. Voordat het lidmaatschap eindigt moet betrokkene zelf de gemeenteraad inlichten en daarbij ook de reden vermelden. Doet hij dat niet, terwijl de voorzitter van de raad van mening is dat betrokkene niet aan de eisen voldoet, dan waarschuwt deze hem schriftelijk. Indien het raadslid aan deze waarschuwing geen gehoor geeft, geeft de voorzitter van de raad na acht dagen aan de voorzitter van het centraal stembureau kennis van het einde van het lidmaatschap. In andere gevallen doet de voorzitter van de raad deze kennisgeving na de beslissing van de raad.
Het staat betrokkene vrij de zaak uiterlijk op de achtste dag na dagtekening van de waarschuwing te onderwerpen aan het oordeel van de gemeenteraad. Belanghebbenden kunnen zowel tegen het besluit van de raad als tegen de waarschuwing van de voorzitter van de raad in beroep bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State. Pas hierna staat onherroepelijk vast dat niet aan de eisen is voldaan en eindigt het lidmaatschap van rechtswege. Het centraal stembureau beslist vervolgens over de invulling van deze vacature.
Pleegt een raadslid een verboden handeling als bedoeld in artikel 15 Gemeentewet, dan kan hij door de voorzitter van de raad in zijn betrekking worden geschorst. Vervolgens kan het vertegenwoordigende orgaan hem van zijn lidmaatschap vervallen verklaren, mits de geschorste in de gelegenheid is geweest zich mondeling te verdedigen. Ook tegen dit besluit is beroep mogelijk bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State.
Artikelen X 5, X 8 van de Kieswet
07. Ontslag wethouder
-
Een wethouder kan te allen tijde ontslag nemen. Hij doet hiervan schriftelijk mededeling aan de raad. In de Gemeentewet is bepaald dat de wethouder met onmiddellijke ingang ontslag kan nemen (artikel 43, tweede lid). In andere gevallen gaat het ontslag in met ingang van de dag gelegen een maand na de dag waarop de wethouder ontslag heeft genomen of zo veel eerder als de opvolger van de wethouder de benoeming heeft aangenomen. Met de inwerkingtreding van de Wet dualisering gemeentebestuur (2002) is een wethouder geen raadslid meer. Wel kan het voorkomen dat de nieuwe wethouder vanuit de raad wordt benoemd. Dan ontstaat de situatie dat de wethouder tevens raadslid is, tot het moment dat in de vacature van het raadslid is voorzien.
Indien er een wethouder van buiten wordt benoemd (een kandidaat die geen raadslid is), ligt het voor de hand een commissie voor het onderzoek van de geloofsbrieven in te stellen. Aangezien de wethouder geen gekozen volksvertegenwoordiger is, zegt de Kieswet hier niets over. De Gemeentewet geeft in artikel 46 alleen aan dat de wethouder geen onverenigbare betrekkingen mag vervullen. In het model-reglement van orde van de VNG is opgenomen dat bij de benoeming van een wethouder een commissie de geloofsbrieven onderzoekt; ook in het geval van een raadslid die wethouder wordt. De incompatibiliteiten zijn weliswaar grotendeels vergelijkbaar met die voor het raadslidmaatschap, maar dienen toch opnieuw beoordeeld te worden gezien de wijziging van functie.
Artikel 13, 36a, 36b, 39, 41b en 43 van de Gemeentewet
08. Bemensing stembureau
-
Leden van een stembureau worden benoemd door het college. Ze zijn in die functie dan ook bestuursorgaan in de zin van de Algemene Wet Bestuursrecht. Het staat gemeenten vrij om een presentievergoeding te verstrekken aan de stembureauleden en de hoogte van deze vergoeding te bepalen. Hiervoor zijn geen kaders of richtlijnen gesteld door de VNG. De vergoeding wordt door de gemeente bruto uitgekeerd, maar moet door de ontvanger wel opgegeven worden als inkomen.
Voor een ieder die werkzaamheden verricht voor een stembureau en hier een vergoeding voor ontvangt, geldt dat de belastingdienst de vergoeding beschouwt als ‘een resultaat uit een werkzaamheid’ en daarmee belast in box 1.
Sommige gemeenten verstrekken het presentiegeld als vrijwilligersvergoeding. Het beschouwen van leden van stembureau als vrijwilligers is op zich mogelijk en kan fiscaal aantrekkelijk zijn voor de ontvanger. De vrijwilligersvergoeding is in de Wet Loonbelasting 1964 geregeld. De gemeente zal dan als inhoudingsplichtige geen loonheffing afhouden van de vergoeding (belastingvrij).
Het gerechtshof Amsterdam heeft geoordeeld dat de vergoeding voor de werkzaamheden verricht als lid van een stembureau niet gekwalificeerd kunnen worden als een onbelaste vrijwilligersvergoeding in de loonbelasting. De vrijwilligersvergoeding is alleen toegestaan, indien de vergoeding binnen de grenzen van de fiscale voorwaarden blijft. Indien de gemeente een vergoeding verstrekt, dan moet de gemeente als inhoudingsplichtige bepalen wat het uurloon is. De vergoeding per uur kan worden berekend door het aantal feitelijk gewerkte uren op het stembureau te delen door de vergoeding die wordt gegeven.
Er wordt fiscaal voldaan aan de eisen van een vrijwilligersvergoeding (safe harbour toets) indien een medewerker van 21 jaar of ouder maximaal € 5,00 per uur krijgt met een maximum van € 180 per maand en € 1.800 per jaar. Voor de actuele bedragen: zie het zesde lid van artikel 2 van de Wet op de loonbelasting 1964: https://wetten.overheid.nl/BWBR0002471/2022-01-01
Gemeenten moeten bij het bepalen en toekennen van de vergoeding voor werkzaamheden op het stembureau dus eerst toetsen aan de vrijwilligersregeling. Hierbij zijn twee uitkomsten mogelijk:
a. Indien de vergoeding per uur onder de €5,00 per uur blijft, dan is een vrijwilligersvergoeding mogelijk, indien aan de eisen wordt voldaan. De gemeente hoeft dan de vergoeding niet op te geven via een IB-47 formulier aan de Belastingdienst. De medewerker geniet dan de vergoeding belastingvrij.
b. Indien de vergoeding per uur boven de €5,00 per uur uitstijgt, dan kan de vrijwilligersregeling geen toepassing vinden. De gemeente moet dan de vergoeding wel opgeven via een IB-47 formulier aan de Belastingdienst als betaling aan derden. De medewerker betaalt dan over de vergoeding in de aangifte inkomstenbelasting.
Het stembureaulid moet de vergoeding voor de werkzaamheden in de jaarlijkse aangifte inkomstenbelasting / premie volksverzekeringen altijd zelf controleren en zo nodig corrigeren. Het stembureaulid blijft namelijk altijd zelf verantwoordelijk voor een juiste aangifte inkomstenbelasting / premie volksverzekeringen.
-
Artikel E 1 van het Kiesbesluit bepaalt dat elk stembureau in gelijktijdige zitting uit ten minste drie leden bestaat en ten hoogste zeven. Tijdens de gemeenteraadsverkiezingen 2022 bestaat elk stembureau uit tenminste vier leden. Dit staat geregeld in artikel 1c van de Tijdelijke wet verkiezingen covid-19. Artikel E 3, derde lid van de Kieswet bepaalt dat één van die leden voorzitter is. Artikel E 4 van de Kieswet bepaalt dat het college tijdig voor iedere verkiezing de leden van elk stembureau en een voldoende aantal plaatsvervangende leden benoemt. Het aantal stembureauleden ligt dus op drie (in 2022 op vier); het aantal plaatsvervangers is onbepaald. Met het oog op de langere openingstijden is het raadzaam om voldoende plaatsvervangende leden te benoemen, zodanig dat gerouleerd kan worden met de leden van het stembureau.
Artikelen E 1 Kiesbesluit; E 3 en E 4 van de Kieswet, artikel 1c Tijdelijke wet verkiezingen covid-19, artikel 1 Tijdelijk besluit verkiezingen covid-19
-
De Kieswet laat niet toe dat kiezers aanwezig zijn bij het totaliseren van de uitslagen van de stembureaus en het (twee maal) invoeren in OSV. In de Kieswet is bepaald dat de zitting van het stembureau openbaar is (J 35), en ook de zitting van het hoofdstembureau waarin de uitslag bekend wordt gemaakt (O 1), maar niet de tussenliggende periode waarin de werkzaamheden van het hoofdstembureau plaatsvinden om te komen tot de uitslag en de zetelverdeling.
-
In de Cao Gemeenten en SGO zijn geen expliciete afspraken gemaakt over vergoedingen of verlof van medewerkers die werkzaamheden verrichten in een stembureau.
Er zijn 2 mogelijkheden voor medewerkers om werkzaamheden te verrichten voor een stembureau. De mogelijkheden zijn afhankelijk van de vraag waar de medewerker werkzaamheden verricht. Dit kan een stembureau zijn in de gemeente waarbij de medewerker zelf werkzaam is of een stembureau in een andere gemeente. Dit kan bijvoorbeeld een gemeente zijn waar de medewerker woont of een buurgemeente.
- In het geval waarin de werknemer is benoemd in een stembureau in een andere gemeente dan waarbij deze in dienst is, heeft deze de keuze uit de volgende opties:
- Wettelijke vakantie-uren opnemen. Het salaris en salaristoelagen van de medewerker worden doorbetaald.
- Het Individueel Keuzebudget (IKB) gebruiken om bovenwettelijke vakantie-uren te kopen en op te nemen. Het salaris en salaristoelagen van de medewerker worden doorbetaald.
- Als de werkgever een lokale verlofregeling heeft, kan de werknemer op grond daarvan verlof aanvragen om in een stembureau zitting te nemen.
2. In het geval waarin de werknemer is benoemd in een stembureau in dezelfde gemeente als waarbij die in dienst is, kunnen de werkzaamheden worden uitgevoerd binnen het kader van het dienstverband. Voorwaarde is dat werkgever en werknemer overeenstemming hebben bereikt over het zitting nemen in het stembureau.
-
Ja, dat mag.
-
Sinds de inwerkingtreding van de Wet nieuwe procedure vaststelling verkiezingsuitslagen op 1 januari 2023 mogen raadsleden niet langer zitting nemen in het stembureau bij gemeenteraadsverkiezingen. De wet bepaalt dat iemand die lid is van het vertegenwoordigende orgaan waarvoor de verkiezing wordt gehouden geen stembureaulid mag zijn. Hetzelfde geldt voor iemand die zich kandidaat heeft gesteld voor de betreffende verkiezing. (Artikel E 4, lid 2 van de Kieswet).
-
Ja, vrijwillige medewerkers van stembureaus vallen onder de VNG Vrijwilligersverzekering. Bij verkiezingen maken gemeenten veel gebruik van vrijwillige medewerkers bij stembureaus. Deze vallen onder de dekking als gemeenten een vrijwilligersverzekering hebben gesloten. Zij zijn dus verzekerd zoals alle andere vrijwilligers in de gemeente.
Voor nadere inlichtingen: VNG Risicobeheer, 070-3738393
-
Het staat gemeenten vrij om een presentievergoeding te verstrekken aan de stembureauleden die zitting nemen op een stembureau bij een andere gemeente. De hoogte van deze vergoeding voor stembureauleden mag de gemeente zelf bepalen. Hiervoor zijn geen richtlijnen.
Gemeenten hanteren een uurtarief of een vast bedrag, maar er zijn ook gemeenten die per dagdeel een presentievergoeding uitbetalen. De presentievergoeding is belast. Gemeenten keren de vergoeding bruto uit aan de stembureauleden. Het stembureau-lid moet de vergoeding voor de werkzaamheden in de jaarlijkse aangifte inkomstenbelasting/premie volksverzekeringen opgeven onder resultaat uit overige werkzaamheden. Het stembureau-lid blijft namelijk altijd zelf verantwoordelijk voor een juiste aangifte inkomstenbelasting/premie volksverzekeringen en moet de vergoeding opgeven controleren en zo nodig corrigeren.
Er zijn gemeenten die de presentievergoeding voor stembureauleden als vrijwilligersvergoeding uitbetalen. Een vrijwilligersvergoeding hoeft dan niet te worden opgegeven in de aangifte inkomstenbelasting/premie volksverzekeringen. Het gerechtshof Amsterdam heeft inmiddels geoordeeld dat een vergoeding als lid van een stembureau niet kwalificeert als een onbelaste vrijwilligersvergoeding . Voor de vrijwilligersregeling is het van belang te toetsen of iemand niet beroepshalve werkzaamheden verricht en of de vergoeding ‘in redelijke mate in overeenstemming is met de aard van de verrichte werkzaamheden’. De vergoeding staat in geen verhouding tot het tijdsbeslag en de aard van de verrichte werkzaamheden. Het feit dat het stembureau-lid een vergoeding van € 150 kreeg voor 1 dag werk, maakt dat er geen sprake kan zijn van een vrijwilligersvergoeding. De hoogte van de vergoeding is ook relevant en moet onder de maximale bedragen blijven. Een vrijwilligersvergoeding van 21 jaar of ouder mag niet hoger zijn dan maximaal € 5 per uur met een maximum van € 180 per maand en € 1.800 per jaar.