Veruit de meeste mensen met verward gedrag plegen geen strafbare feiten. Een klein deel doet dat wel. Een nog kleiner deel lijkt gevaarlijk voor anderen: omdat ze in het verleden erg gewelddadig waren of omdat we reden hebben om te vrezen dat ze dat zullen worden.

In dit blog een inkijk in de strafrechtelijke inzet en de rol van het Openbaar Ministerie als het gaat om personen met verward gedrag. Op tien lokaties in het land, de zogenaamde ZSM-lokaties, worden zeven dagen per week, veertien uur per dag strafzaken beoordeeld en behandeld, in samenwerking met slachtofferhulp, politie, reclassering en kinderbescherming.

Verward gedrag

Vrijwel elke dag zitten daar -ook na 3 jaren aanjagen en schakelen- zaken tussen waarin mensen met verward gedrag van een misdrijf verdacht worden of slachtoffer zijn geworden. Het komt vaak voor dat de politie vermoedt dat iemand een psychiatrische stoornis of verstandelijke beperking heeft. Maar dat is niet altijd mogelijk om vast te stellen: de behandelaar mag het vanwege zijn beroepsgeheim niet zeggen of de persoon wil geen behandeling, en onderzoek door een justitie-psychiater is vaak niet mogelijk gelet op de aard van de feiten en de al dan niet medewerking van een verdachte.

Juiste beslissing

Om een juiste beslissing in die gevallen te nemen, moeten we kunnen beoordelen of iemand het feit opzettelijk pleegde, of dat er een relatie bestaat met zijn stoornis/ziekte. Bij heel ernstige feiten doet het NIFP (de “justitie-psychiater”) onderzoek, maar dat zijn vaak niet de zaken waar we op de ZSM-lokaties mee te maken krijgen. Veel vaker is het feit (gelukkig!) relatief gering, maar de zorg over de verdachte of het slachtoffer juist groot. Daarvoor hebben we op dit moment nog niet altijd scherp in beeld wat dan de beste interventie is.

Veiligheidshuizen

In de veiligheidshuizen proberen we daar met andere ketenpartners afspraken over te maken; wat is de beste interventie voor een verdachte en zijn omgeving, zowel in het strafrecht, als in de zorg en begeleiding. Ook hulp en behandeling inzetten is vaak effectiever dan alleen straffen. Het vinden van de juiste combinatie van interventies is een ware kunst, mede door de vele zorgaanbieders, het financieringsstelsel en de criteria waaraan personen moeten voldoen.

Handelingsbank

Ik ben zeer verheugd dat we een landelijke tool ontwikkeld hebben om daarbij te helpen: de handelingsbank. Ik roep iedereen op het te gebruiken en te helpen om het verder te verbeteren.

Beveiligde zorg

Soms blijkt een gedwongen opname nodig, wat weer een ander, civiel, traject vraagt. De afgelopen jaren bleek er juist voor een aantal (potentieel) gevaarlijke mensen geen plek omdat er onvoldoende beveiligde zorg geboden kon worden. We zijn enorm blij met de alle gesprekken en afspraken die door de ministers, VNG, GGZ-instellingen en zorgverzekeraars gemaakt zijn, waardoor die plekken er nu gaan komen.

Goedwerkende aanpak

De goedwerkende aanpak die we in het aanjaagteam en schakelteam met alle experts in het land hebben opgezet, gaat leed voorkomen, daar ben ik van overtuigd. Er zal -nu de woorden ook steeds meer daden zijn- betere zorg, opvang en begeleiding zijn van mensen met verward gedrag, wat helpt bij het voorkomen dat mensen ernstiger verward raken en wellicht overlastgevend of zelfs strafbaar gedrag vertonen. Zo kunnen we erop hopen dat er minder slachtoffers zullen vallen door mensen met verward gedrag.

Minder leed

We zullen niet alles kunnen voorkomen, maar elk mens dat minder leed ervaart en minder leed veroorzaakt telt. Het doet me goed om te zien dat er nog steeds heel veel mensen gedreven zijn en nieuwe mensen aanhaken bij de veranderingen waaraan we zo hard werken. Veel dank voor allen die dat deden en doen en veel succes met het doorgaan.