De VNG is blij met de aandacht voor ruimtelijke kwaliteit in het programma Mooi Nederland van de minister voor VRO, maar plaatst kritische kanttekeningen bij het programma NOVEX. Wij vinden dat er op lokaal niveau meer ruimte moet zijn voor gemeenten om input te leveren.
NOVEX
Het programma NOVEX beschrijft hoe de samenhang tussen de nationale programma’s voor onder meer volkshuisvesting, landelijk gebied en duurzame energie tot stand moet komen: middels de rijkstafel. De VNG wil dat we als 1 overheid gezamenlijk zorgen voor een integraal passend plan, waarin de ruimte is onderverdeeld naar de oplossingen voor verschillende sectorale opgaven. Daarbij moet worden gekeken naar welke opgaven binnen eenzelfde ruimtebeslag invulling kunnen krijgen. Conflicterende ruimteclaims moeten inzichtelijk worden en waar mogelijk opgelost worden door te prioriteren.
Positief aan het programma NOVEX is dat het rijk aandacht heeft voor uitvoerbaarheid en passende inzet van rijksuitvoeringsorganisaties. Echter, de verantwoordelijkheid voor het creëren van samenhang wordt gedeeltelijk doorgeschoven naar provincies. Zij krijgen tot 1 juli 2023 de tijd om een ruimtelijke puzzel te leggen. Het kabinet wekt met die metafoor de suggestie dat er eenmalig opgaven samengebracht moeten worden en dat daarmee een eindbeeld ontstaat. Dit terwijl de ruimtelijke opgaven dynamisch zijn en de afweging in de verdeling van ruimte een doorlopend proces is. Daarmee blijft onduidelijk wat er precies verwacht wordt.
Rol van provincies en gemeenten
De VNG wil dat gemeenten betrokken worden bij het proces dat provincies na 1 oktober doorlopen. Op ons verzoek is daarom toegevoegd dat provincies een plan hiervoor moeten aanleveren bij zowel gebiedspartners als de minister. Zelf zal de VNG, samen met IPO en UvW, werken aan een handreiking voor provincies met daarin best practices. Met de provinciale verkiezingen in maart 2023, vragen we ons wel af of dit met het korte tijdspad mogelijk is.
Verder is het voor de VNG onduidelijk welke criteria gebruikt zijn voor de selectie van NOVEX-gebieden. Daarbij is het belangrijk dat provincies ook buiten deze gebieden bij het opstellen van de provinciale plannen voortbouwen op lopende regionale processen, zoals de RES.
Betrokkenheid rijk in het hele land
De VNG wil verder dat de rol die het rijk wil vervullen in de NOVEX-gebieden niet hiertoe beperkt blijft. We willen in alle gebieden in Nederland betere samenwerking, een gezamenlijk ontwikkelperspectief en snellere besluitvorming. Hetzelfde geldt voor een samenhangende aanpak van het rijk, als 1 rijksoverheid, met duidelijk verwachtingsmanagement en communicatie.
Financiering
Tot slot zijn we benieuwd hoe het proces gekoppeld wordt aan besluitvorming over rijksuitgaven. Nog eind dit jaar worden bijvoorbeeld besluiten genomen over de verdeling van de € 7,5 miljard voor de ontsluiting van grootschalige woningbouwlocaties (BO-MIRT). Daardoor blijft weinig ruimte over om gedurende volgend jaar nog andere voorstellen op dat vlak te doen.
Voor dit moment kijken we verwachtingsvol uit naar het startpakket op 1 oktober en de wijze waarop provincies hun rol gaan invullen.
Mooi Nederland
De VNG is positief over de aandacht voor ruimtelijke kwaliteit in brede zin, middels het programma Mooi Nederland. De inzet van ruimtelijke kwaliteitsteams (Q-teams) hiervoor zal helpen. Wel hadden we graag gezien dat deze inzet ook buiten de NOVEX-gebieden mogelijk zou zijn.