‘Gemeenten zijn het gezicht, de oren en ogen, maar vooral de handen en voeten van de overheid en zorgen ervoor dat beleid werkelijkheid wordt. Het wordt tijd dat het rijk niet alleen vraagt maar ook geeft’, aldus Jan van Zanen in zijn jaarrede op de ALV in Westfriesland.
In zijn jaarrede verwijst Van Zanen naar het werk van de vorige spreker, zaadveredelaar Simon Groot. Waar zij de voedselmarkt en de bloemenveiling dienen, dienen gemeenten de publieke zaak. Ook daarbij gaat het om leven en overleven. ‘Om te zorgen dat we meer kunnen met minder'.
Er bestaat geen gemiddeld mens
Van Zanen maakt duidelijk: ‘inwoners bouwen op gemeenten, als het gaat om hun bestaanszekerheid, van betaalbare woningen tot inkomen, van milieu tot veiligheid.’ Daarbij bestaat geen gemiddeld mens. ‘Er is meer burgerperspectief nodig’. Helaas is dat er de afgelopen jaren niet eenvoudiger op geworden. Door decentralisatie zijn er steeds taken bijgekomen, terwijl de randvoorwaarden om die taken uit te voeren, niet in de pas lopen met de opgaven. ‘Dat maakt het moeilijk, bijna onmogelijk, om voor onze inwoners te doen wat we zouden moeten doen.’
Worstelingen bij coalitieonderhandelingen
Het grote gat dat we nog steeds zien in het gemeentefonds na 2026 zorgt voor veel onzekerheid bij het vormen van nieuwe coalities, dat begrijpt Van Zanen maar al te goed. Gemeenten worstelen al maanden met de vraag waar te bezuinigen en welke langjarige investeren uit te stellen. ‘Alleen een duidelijke koers van het kabinet kan de nieuwe raden en colleges helpen om op die vragen een goed antwoord te geven. Want bij taken horen knaken.’ Dat geldt ook voor de crisis in de asielopvang. Een rijkstaak waarvoor de gemeenten zich het vuur uit de sloffen lopen.
Enorme uitvoeringsmacht en innovatiekracht
Van Zanen concludeert: ‘Het is tijd dat het rijk niet alleen vraagt maar ook geeft.’ Gemeenten hebben een enorme uitvoeringsmacht en innovatiekracht. En dat hebben we hard nodig om de balans tussen beleid en uitvoering te herstellen. ‘Gemeenten zijn de uitvoerders bij uitstek: wij zien als eerste wat er goed gaat en wat er niet goed gaat, waar de problemen zitten, welke oplossingen het beste passen.’
Daarom is het niet alleen belangrijk om te zorgen dat alles werkt, maar ook om dat andere gat, de kloof tussen burgers en overheid, te dichten. De publieke zaak is een kwestie van wederzijdse betrokkenheid en vertrouwen.
Geen revolutie maar een evolutie
Van Zanen sluit zijn speech af met de boodschap: ‘We moeten ons blijven realiseren dat de overheid niet uit losse delen bestaat, maar de som is van al die delen.’ Samen staan we voor 1 taak en dat kunnen we alleen waarmaken als wij, als de gemeenten, een stap naar voren zetten en onze verantwoordelijkheid nemen om het bestuur van Nederland te verbeteren. Wij zetten een stap vooruit, het rijk zet een stap terug. Van Zanen benadrukt: ‘Dat is geen afkering, maar een omkering. Geen revolutie maar een evolutie.’ Net als de essentie van plantenveredeling.