Lees hier onze volledige reactie op de consultatie (pdf, 183 kB)

Het ministerie heeft het afgelopen jaar gewerkt aan een voorstel om de Financiële verhoudingswet (FvW) aan te passen. Deze wet regelt de financiële verhoudingen tussen het rijk en gemeenten en provincies. Omdat het gemeenten raakt is de VNG formeel geconsulteerd. 

Nieuwe uitkeringsvorm biedt kansen

De VNG is positief over het belangrijkste ingrediënt van dit wetsvoorstel, namelijk de introductie van de bijzondere fondsuitkering, de BFU. Deze uitkering vervangt de huidige uitkeringsvormen en biedt meer mogelijkheden om afspraken te maken met het rijk over doelstellingen die gekoppeld zijn aan de uitkering. De nieuwe fondsuitkering zal zich in de praktijk nog moeten bewijzen. 

Als belangrijke succesfactor ziet de VNG dat in het voorstel duidelijker wordt gemaakt waarvoor de BFU nu wel en niet gebruikt kan worden in de praktijk. Even belangrijk is dat de nieuwe mogelijkheden die deze uitkering biedt niet leiden tot het opleggen van onevenredige monitoringsverplichtingen en dwingende afspraken. Werken vanuit vertrouwen moet voorop staan en juist daarom zijn hiervoor extra waarborgen nodig. De fondsbeheerders van het gemeentefonds, in het bijzonder de minister van BZK, moet wat de VNG betreft een stevige en actieve rol krijgen bij het toetsen van nieuwe BFU’s. 

Voorstellen voor de Specifieke Uitkering (SPUK)

Naast het voorstel voor introductie van de BFU zijn er voorstellen over de Specifieke Uitkering (SPUK), de verdeling en de normering van het gemeentefonds. Enkele voorstellen voor het verlichten van de administratieve lasten voor de SPUK zijn positief, zoals het werken met forfaitaire bedragen. Het voorstel om tijdelijke SPUKS tot 5 jaar te kunnen invoeren bij ministeriele regeling heeft niet onze steun: het zou beter zijn als SPUKS met alle bestedingseisen voor gemeenten ook voor een toets langs de Raad van State gaan en dat vraagt om hogere regelgeving. 

Gemiste kansen

We zijn ontevreden over de losse voorstellen over de verdeling en normering van het gemeentefonds. Doordat we als VNG hierbij niet goed betrokken zijn, is een kans gemist om direct breder te kijken naar mogelijkheden voor verbetering van de FvW. Een voorbeeld hiervan is de introductie van een vorm van geschillenbeslechting tussen rijk en gemeenten. Een dergelijk instrument zou veel tijd en frustratie kunnen voorkomen door een onafhankelijke uitspraak over de toepassing van artikel 108, lid 3 Gemeentewet.

Daarnaast vinden we dat er een betere bewaking en daarvoor inzicht moet komen in de balans tussen taken en middelen. Ook zou de minister van BZK medeondertekenaar moeten zijn van wetsvoorstellen die gemeenten raken. We zien ons hierin gesteund door de consultatiereactie van de Raad voor het Openbaar Bestuur op dit wetsvoorstel.