De overheid moet nationale opgaven en de slagkracht van gemeenten en provincies beter op elkaar afstemmen. Dat stelt de Raad van State in het jaarverslag over 2022. ‘Juist daar waar de overheid het meest zichtbaar is, moeten eigen keuzes kunnen worden gemaakt die rekening houden met specifieke omstandigheden.
Nederland staat voor grote en urgente opgaven, ziet de Raad van State. Niet voor niets werd het woord ‘crisis’ in 2022 veel gebruikt. De vraagstukken zijn echter complex en vragen veel van het samenspel tussen rijk en de decentrale overheden. Het risico dreigt namelijk dat ‘gebrekkig samenspel’ ertoe leidt dat maatschappelijke problemen niet of te laat worden aangepakt.
Naast een goede samenwerking is het ook van belang dat overheden realistische verwachtingen schetsen; alleen dan wordt voorkomen dat inwoners het vertrouwen in de overheid verliezen. ‘Niet méér beloven dan je kan waarmaken is voor de overheid misschien nog wel belangrijker dan voor ieder ander,’ schrijft de raad.
Dat betekent dat overheden een goede inschatting maken van wat ze kunnen doen, soms pijnlijke keuzes moeten maken en die vervolgens consequent uitvoeren. Het vraagt van overheden om een aanpak vooraf goed te doordenken. Juist vertragende vragen in het begin van het proces, kunnen in een latere fase tot versnelling leiden. De Raad van State wijst in dat kader onder meer op de Omgevingswet en op de jeugdzorg, waar gemeenten voor de uitvoering afhankelijk zijn van het rijk. De gevolgen van nationaal beleid worden vaak op lokaal niveau zichtbaar, ziet de Raad van State.
Datzelfde geldt voor het asielbeleid. Als het rijk te weinig geld beschikbaar stelt om structureel genoeg plekken beschikbaar te houden, moet er steeds op ad-hocbasis noodopgang gevonden worden. ‘De kosten daarvan zijn echter aanzienlijk hoger dan voor reguliere opvang en vaak moet die noodopvang onder politieke hoogspanning worden gerealiseerd.’ Gemeenten ondervinden daar de problemen van.
De Raad van State bepleit daarom dat de ministeries onderling beter samenwerken, maar ook meer rekening houden met de uitvoering op decentraal niveau. ‘Niet alleen zal er ruimte moeten zijn voor een gedifferentieerde aanpak, maar gemeenten zullen ook voldoende slagkracht moeten kunnen ontwikkelen.’
Redactie VNG Magazine