Toekomstbestendig
De gevolgen van overstromingen of langdurige droogte zullen ernstiger worden. Gemeenten zijn een belangrijke speler. Veel van de maatregelen om die gevolgen te voorkomen of beperken liggen op hun grondgebied. Veiligheid van burgers is een van uw kerntaken, net als een toekomstbestendige ruimtelijke inrichting. Een beeld van verwachte veranderingen in het weer, zoals hittegolven en zware regenbuien, en de maatregelen waarmee de gemeente zich beschermen kan is nuttig.
Waterbeheer
Het klimaat verandert en dat heeft gevolgen voor ons (stedelijk) waterbeheer. De rivierafvoeren worden extremer, met meer variatie in de waterpeilen: zowel hoger als lager dan we nu gewend zijn. Nieuwe kennis over het bezwijken van dijken en overstromingsverloop achter de dijken vraagt om een herbezinning van de huidige aanpak van waterveiligheid. Ook zijn de gevolgen van overstromingen, en daarmee de risico’s, groter geworden door economische en bevolkingsgroei.
Veiligheidsbeleid
In het nieuwe waterveiligheidsbeleid krijgen ruimtelijke ordening en calamiteitenbeheersing meer dan voorheen een rol. Dit wordt door gemeenten, waterschappen, provincies en het Rijk onder andere uitgewerkt in het Deltaprogramma. Ruimtelijke ordening krijgt een meer expliciete rol in het waterveiligheidsbeleid. Het wordt voor gemeenten nog belangrijker het waterbelang gelijkwaardig en vroegtijdig mee te wegen door vroegtijdig contact met de waterbeheerder. Dit vraagt om een actieve betrokkenheid en uitwisseling van en tussen planologie, gebiedsinrichting en waterbeheer.
Realistische afwegingen
Om toekomstige generaties niet op te zadelen met hoge waterbeheerlasten is het belangrijk om al in de fase van locatiekeuze helder in beeld te hebben wat mogelijke gevolgen zijn. Zo kan een realistische en toekomstbestendige afweging worden gemaakt.
Zoetwatervoorziening
De zoetwatervoorziening is in Nederland altijd als zekerheid gezien. Klimaatverandering zorgt voor langere perioden van droogte en meer regionale verschillen in wateraanbod en -behoefte. Een beleidswijziging is nodig om ook in de toekomst aan de waterbehoeften te kunnen voldoen. In het Deltaprogramma worden strategieën ontwikkeld waarmee regionaal de zoetwateropgave opgepakt kan worden. In de komende decennia ligt de focus op het voldoen aan de vraag. Voor de lange termijn wordt de locatiekeuze van verschillende soorten landgebruik belangrijker.
Klimaatadaptatie
Gemeenten doen al veel aan klimaatadaptatie maar vaak onder een andere noemer. Zo is in de gemeentelijke rioleringsplannen het beleid vastgelegd voor omgaan met hemelwater en grondwater. Hemelwater wordt in toenemende mate bovengronds geborgen of afgevoerd via bijvoorbeeld wadi’s, groenstroken en daarvoor ingerichte wegen. Dat is een kosteneffectieve aanpak die ook bijdraagt aan een integrale benadering van groen, wegen en riolering en helpt bij het beperken van hitte.
Klimaatscan
Klimaatbestendigheid raakt aan de kerntaken van gemeenten op het gebied van ruimtelijke ordening en waterbeheer, maar zoekt ook nadrukkelijk naar slimme oplossingen op het gebied van volksgezondheid (bijvoorbeeld een hitteplan), communicatie en burgerparticipatie en calamiteitenbeheersing. In het Deltaprogramma wordt een klimaatscan uitgewerkt waarmee uw gemeente in kaart kan brengen waar de kansen liggen voor een klimaatbestendige inrichting.
Samenhang onderkennen
Gemeenten hebben specifieke kennis van integrale gebiedsontwikkeling en stedelijk waterbeheer. Ze spelen hierdoor een belangrijke rol in het verbeteren van de relatie tussen water, klimaat en ruimtelijke ordening. Als geen ander zijn zij in staat samenhang in verschillende opgaven te onderkennen, in beeld te brengen en te benutten. Ook als het gaat om opgaven die gerelateerd kunnen zijn aan waterbeheer, zoals funderingsproblematiek.
Gemeentelijk perspectief
In 2014 zullen in het Deltaprogramma de deltabeslissingen worden vastgesteld. De maatregelen die volgen uit deze beslissingen zullen veelal op gemeentelijk grondgebied hun uitwerking krijgen. Ook kan het gevolgen hebben hoe gemeenten hun ruimtelijke ontwikkelingsprocessen vorm geven. Het is dus belangrijk dat het gemeentelijk perspectief duidelijk over het voetlicht gebracht wordt zodat beleidskeuzes goed aansluiten op de gemeentelijke praktijk.
Slim koppelen
Er komen verschillende (maatschappelijke) opgaven op gemeenten af, en de financieringsruimte wordt minder. Door slim maatregelen met elkaar te koppelen (in tijd, maar ook in functie) komen kansen in beeld voor samenwerking, innovatieve oplossingen. Slim (tijdelijk) grondgebruik zoals tijdelijke natuur kunnen kosten zo laag mogelijk gehouden worden en overlast voor de burger zoveel mogelijk vermeden. Dit biedt mogelijkheden voor recreatie en natuurbeleving. Als natuur op braakliggende terreinen haar gang kan gaan ervaren mensen eerder en vaker groen. Ook liggen er kansen om u als gemeente stapsgewijs toekomstbestendig te maken. Hiermee voorkomt u grote investeringen in de toekomst en speelt u tijdig in op verandering in klimaat en leefomgeving. De eerder genoemde klimaatscan biedt hiervoor handvatten.
Burgers betrekken
Als portefeuillehouder kunt u uw gemeenteraad en burgers goed meenemen bij het proces van de deltabeslissingen en, in volgende jaren, de uitvoering van maatregelen op uw grondgebied. Zorgvuldige participatie en een goede regionale afstemming met waterschap en provincie vergroten het maatschappelijke draagvlak van werkzaamheden en verlagen procesduur en -kosten. Goede voorbeelden hiervan zijn te vinden bij de Ruimte voor de Rivieraanpak.
Relevante actoren
Gemeenten werken in zes gebiedsgerichte deelprogramma’s samen met waterschappen, provincies en rijk aan de opgaven voor het Deltaprogramma. In die gebiedsgerichte deelprogramma’s zijn gemeenteambassadeurs Deltaprogramma actief. Zij zoeken actief de verbinding tussen de programmaorganisatie en de in het gebied liggende gemeenten. In het rivierengebied is onze zustervereniging voor Nederlandse Riviergemeenten (VNR) actief voor het behartigen van de gemeentelijke belangen.