Verkiezingen vormen het fundament van onze democratische rechtsstaat. Het is dan ook essentieel dat de Tweede Kamerverkiezing doorgaan in maart, ook tijdens de coronapandemie. Daar waar de pandemie aanpassingen van de organisatie van de verkiezingen vergt, zullen die aanpassingen moeten worden gemaakt. Kiezers moeten juist ook nu in staat zijn om hun stem veilig uit te brengen.

Ongekende opgave

De organisatie van een verkiezing is voor gemeenten onder normale omstandigheden al een omvangrijk logistiek proces. Met de nu voorgestelde stapeling van maatregelen staan gemeenten voor een ongekende opgave: het inregelen van het proces van briefstemmen voor 70-plussers, het vinden van voldoende stemlokalen en stembureauleden voor de 3 verkiezingsdagen, en het uitvoeren van het telproces betekenen een forse extra belasting voor gemeenten. Daarmee staat de uitvoering onder druk. Gemeenten zetten zich er, met steun van het ministerie van BZK, niettemin volledig voor in om de verkiezing met dit voorgestelde pakket op een veilige en zorgvuldige manier te laten plaatsvinden.

Grens bereikt

Maar die inzet van gemeenten kent zijn grenzen. En die grenzen worden overschreden als het voorgestelde pakket wordt uitgebreid. Van die uitbreiding zou sprake zijn wanneer stemmen per brief voor alle kiezers via een aanvraagprocedure mogelijk wordt. Of wanneer vervroegd stemmen in alle stemlokalen wordt ingevoerd. Dit zijn maatregelen die de Kiesraad en enkele politieke partijen hebben voorgesteld. Mogelijk zijn nog andere uitbreidingen te verzinnen.

Betrouwbaarheid uitslag in het geding

Als de Tweede Kamer tot nog meer uitbreidingen besluit, wordt de opgave voor gemeenten onuitvoerbaar. Dat betekent dat gemeenten niet kunnen waarborgen dat het stemproces zorgvuldig verloopt en de uitslag betrouwbaar tot stand komt. Het valt dan te verwachten dat de uitslag onregelmatigheden zal kennen. Niemand is daarmee gebaat: de kiezer niet, de politiek niet en gemeenten niet. Dat moeten we in Nederland voorkomen. 

Ondersteuning van Rijk nodig

Daarom roepen we de Kamer op niet tot verdergaande maatregelen te besluiten. We roepen de Kamer ook op het Rijk op zijn verantwoordelijkheid te wijzen en gemeenten maximaal te ondersteunen bij het vinden van voldoende stemlokalen. Daar zijn soms onorthodoxe maatregelen voor nodig. Zo zou het Rijk het mogelijk moeten maken dat scholen hun locatie beschikbaar kunnen stellen door op 17 maart een vrije dag of studiedag in te roosteren in plaats van het aan de gemeenten over te laten dit met scholen te regelen. In oudere binnensteden en dorpen is de school vaak nagenoeg de enig geschikte coronaproof ruimte om te stemmen. Scholen willen wel meewerken, maar hebben daar comfort voor nodig. Het Rijk kan die bieden.