De afspraken over uittreding zijn soms zo streng dat het niet mogelijk of reëel is om uit te treden.De kleine lettertjes in Gemeenschappelijke Regelingen bepalen in de regel dat de kosten van uittreding voor rekening komen van de vertrekkende gemeente.
Dat kan de gemeente buitensporig veel geld gaan kosten. Bij uittreden wordt namelijk vaak een afkoopsom voor het wegvallen van de dekkingsmogelijkheid van vaste lasten bedongen (met volgens jurisprudentie een afbouwperiode van 5 jaar). Zeker bij een Gemeenschappelijke Regeling die per soneel in dienst heeft en investeringen heeft gedaan is dat begrijpelijk. Die kosten moeten dan door de andere gemeenten worden gedragen. Door de hoogte van het bedrag is uittreden dan meestal erg onaantrekkelijk.
Over de hoogte van de afkoopsom kunnen ook van tevoren afspraken worden gemaakt. De deelne- mende gemeenten zijn met betrekking tot de voorwaarden voor uittreding zelf aan zet.Nog een optie is dat gemeenten periodiek goedkoop kunnen uittreden (bijvoorbeeld aan het begin van een nieuwe raadsperiode). Het belang om te kunnen uittreden (voordeel is flexibiliteit) dient te worden afgewogen tegen de mogelijkheid dat andere deelnemers dat dus ook kunnen.
Voorbeeld
De evaluatie van de Gemeenschappelijke Regeling (GR) van de Gooi en Vechtstreek heeft er toe geleid dat een gedifferentieerd samenwerkingsmodel wordt overwogen voor beleidsmatige, uitvoerende en facilitaire samenwerking. De aansturing van deze onderdelen is verschillend. Een voorstel voor de - nog te wijzigen - GR is dat gemeenten individueel, op basis van een vierjaarlijkse regionale agenda, periodiek kunnen afwegen of zij participeren in:
- belangenbehartiging/ lobby
- kennisdeling
- bevorderen van onderlinge afstemming
- visieontwikkeling
- verwerving van budgetten
Voor samenwerking op facilitair gebied loopt een onderzoek dat leidt tot een businesscase. Een ronde langs de gemeenteraden heeft opgeleverd dat het oppakken van gezamenlijke uitvoerende taken zal worden bevorderd. Over de legitimatie van de beleidsmatige samenwerking vindt nog volop discussie plaats.