Voice over
[00:00] Grip op informatie. Een podcast van VNG met Desiree Groeneveld.
Desiree Groeneveld
[00:14] Het is tijd om het meerjarenplan Wet Open Overheid te actualiseren. De publicatie is nu drie jaar oud en was bedoeld om gemeenten meer grip te laten krijgen op hun informatievoorziening. En om gemeenten te stimuleren, voor zover nodig, om de Wet Open Overheid te implementeren.
[00:32] Inmiddels zijn we dus bijna drie jaar verder en wordt gesproken over het actualiseren van het meerjarenplan. Een van de vragen is dan uiteraard, waarom is dat nodig? Ik praat hierover met mijn collega Jeroen Jonkers, VNG-programmanager Grip op Informatie.
[00:49] Welkom Jeroen.
Jeroen Jonkers
[00:50] Dank je.
Desiree Groeneveld
[00:51] Voordat ik de vraag waarom stel, wil ik eigenlijk weten waarom er een plan is en hoe dat tot stand is gekomen. Kun je daar iets over vertellen, Jeroen?
Jeroen Jonkers
[00:59] Ja, zeker. In de Wet Open Overheid staat verplichting dat er een meerjarenplan Digitalisering Informatiehuishouding opgesteld zou moeten worden. We hebben vervolgens wel afgesproken met het Ministerie van Binnenlandse Zaken dat de koepels, dus de IPO voor provincies, Unie voor waterschappen, voor waterschappen, wij als VNG voor gemeentes, een plan gaan maken voor onze eigen achterban.
[01:21] En dat de Rijksoverheid ook een plan zou maken voor de hele Rijksoverheid, departementen en ZBO's. En dat plan hebben we opgesteld. Het eerste in 2019 - 2020.
[01:35] Vervolgens werd toen al eentje geactualiseerd, net voordat de wet in werking ging treden.
Desiree Groeneveld
[01:41] Wat was daar de reden van? Vlak voor de inwerkingtreding te actualiseren?
Jeroen Jonkers
[01:45] Het eerste plan was nog vrij hoog over. En in die periode hebben we ook proeftuinen gehad al met een stuk of 70, 75 gemeentes. Op basis van die ervaringen hebben we toen een plan geactualiseerd en wat concreter gemaakt. Het grote verschil is met name dat de indicatoren er zijn gekomen. Om heel concreet te maken, nou weet je, waar denken wij, in samenspraak met gemeentes, waar een gemeente aan zou moeten voldoen, om uiteindelijk na vijf jaar de WOO te hebben geïmplementeerd. Ook wel om wat concreter handvatten voor onszelf te geven. Wat zijn onze instrumenten dan die we gaan gebruiken daarvoor?
Desiree Groeneveld
[02:24] En die hebben jullie daarin omschreven?
Jeroen Jonkers
[02:25] Ja, die hebben we daarin omschreven. Het staat ook al jaren op de website van de VNG. Het is actief gedeeld. Voor ons is het een soort van bijbel. Onze basis waaraan we werken. En ik hoop altijd dat alle gemeentes ook dat plan kennen. De waarheid is echter natuurlijk net wat anders. Op dit moment hebben we heel veel gesprekken bij gemeentes. En als je dan vraagt, kennen jullie het plan? Dan gaan de helft van de vingers wel omhoog, maar de andere helft helaas toch nog niet. Dus we hebben nog wel wat zendingswerk te verrichten.
[02:55] Maar goed, dat plan is opgesteld, met name omdat het gewoon wettelijk verplicht was. En is vervolgens aangeboden, zoals het gaat, aan de minister. Daarna heeft de minister, en dan praten we over december 2023, het aangeboden aan de Tweede Kamer. De gedachte was wel, en de hoop ooit, dat er één plan komt voor de gehele overheid. Daarvan is wel afgesproken, dat gaat nu niet lukken. Eén, wat gewoon qua governance heel moeilijk is, om zo'n plan te laten vaststellen. Ook binnen onze organisatie als VNG, we moeten ook onder andere natuurlijk langs een commissie archieven. We moeten ook langs de VNG-commissie informatiesamenleving, om het ook bestuurlijk af te hechten. Hetzelfde bij de Rijksoverheid. Allerlei overlegorganen.
[03:40] En het tweede is dat we ook echt wel qua inhoud er net iets anders in zitten.
Desiree Groeneveld
[03:44] En hoe komt dat dan? Want de opdracht is toch in principe hetzelfde.
Jeroen Jonkers
[03:48] Dat klopt. In basis natuurlijk wel, maar vervolg gaat wel van, oké, welk tempo heb je dan om die wet te implementeren? En welke ambities heb je dan om dat ook op te pakken? Zo hebben wij natuurlijk die indicatoren vrij concreet omschreven. Ook qua percentages, hoe we moeten voldoen.
Desiree Groeneveld
[04:07] Voor de mensen die er niet van op de hoogte zijn, kun je een voorbeeld van een indicator noemen?
Jeroen Jonkers
[04:11] Ja, een voorbeeld op het terrein van de passieve openbaarmaking, openbaarmaking op verzoek. Daarvan hebben we aangegeven dat in 2027 alle WOO-verzoeken binnen de wettelijke termijn moeten worden afgedaan. Daar monitoren we ook op. Maar goed, de Rijksoverheid heeft niet dat doel zo concreet gedefinieerd en daar ook de ruimte in dat we onze eigen ambities kunnen hebben.
Desiree Groeneveld
[04:34] Helder, je gaf net aan het Rijk en in ieder geval de koepel waar de VNG heel erg nauw mee samenwerkt dat die allemaal aparte meerjarenplannen hebben. De Tweede Kamer had er inderdaad zoals je zei al om gevraagd. Is dat nu ook weer de reden waarom het meerjarenplan aangepast gaat worden? Of eigenlijk is dit nu een beetje de waaromvraag....
Jeroen Jonkers
[04:59] Nee, dat is niet de reden waarom het nu geactualiseerd wordt. In basis heeft, in de wet staat, je moet een meerjarenplan hebben. En in de wet staat niet dat die jaarlijks geactualiseerd moet worden. Of dat je die samen moet hebben of wat dan ook. Maar we hebben wel gesproken met elkaar dat we de ambitie hebben om wel meer afstemming te krijgen met die plannen.
Desiree Groeneveld
[05:18] En op welk vlak dan?
Jeroen Jonkers
[05:21] Op inhoud, dat je op termijn wel toch dezelfde ambities kan definiëren en uiteindelijk dezelfde instrumenten kan benoemen.
Desiree Groeneveld
[05:28] Dus dat je wat nader tot elkaar komt.
Jeroen Jonkers
[05:30] Ja. Om een voorbeeld te geven, het IPO heeft ook vorig jaar haar meerjarenplan al geactualiseerd. Dat doet toch iedereen zijn eigen tijdspad. Kijk, voor ons was het nu de aanleiding om te actualiseren. We hebben nu twee keer een monitor uitgevoerd op de voortgang. We zien nu en we hopen dat er eigenlijk meer duidelijkheid komt over artikel 3.3. In het kader van de actieve openbaarmaking. Zodat we dat wat nader kunnen invullen. Want in het huidige meerjarenplan staat er eigenlijk niks over opgeschreven.
[06:01] En dat is natuurlijk heel logisch. Want toen dacht iedereen eerst nog dat we PLOOI zouden krijgen. En op dat moment werd PLOOI uit de lucht gehaald, was er niet een andere oplossing paraat en was er ook nog geen helderheid over wanneer gaan dan die wettelijke verplichtingen in over al die categorieën.
Desiree Groeneveld
[06:13] Ja, PLOOI wordt natuurlijk uitgebreid beschreven in het huidige meerjarenplan.
Jeroen Jonkers
[06:17] Ja, dat vergt ook wel actualisatie. Dus we hopen ook dat in de komende maanden er veel meer helderheid komt. Zodat we aan het eind van het jaar ook kunnen aangeven: Oké, wat betekent dat precies voor de komende jaren? Niet alleen maar voor die inwerking training van die categorieën, maar ook voor de soorten oplossingen. Op basis waarvan je kan aansluiten op de WOO-index. En dat maakt dat we het nu een goed moment vonden om dat te actualiseren. We hebben daarvoor vorig jaar ook een plan van aanpak opgesteld. En de afspraak is wel gemaakt met de Rijksoverheid dat we een inhoudsopgave gaan opstellen, met het streven dat die inhoudsopgave eigenlijk voor alle nieuwe meerjarenplannen gaan gelden.
Desiree Groeneveld
[06:55] Oke
Jeroen Jonkers
[06:55] Dus dat we daar opteren om te stroomlijnen. Dat is alleen al de inhoudsopgave. Als je vervolgens komt tot wat meer inhoud, zou het ook al fijn zijn dat je misschien met die indicatoren al iets kan afstemmen.
[07:10] Met het IPO en het waterschap hebben we wel een overleg en afstemming over de monitor. Dus dat doen we exact hetzelfde al. Maar goed, ik kan me voorstellen ook dat we straks ook wel iets meer afstemming daarover gaan krijgen.
Desiree Groeneveld
[07:21] Helder. Je hebt het net even over een plan van aanpak. Kun je een beetje vertellen over wat de tijdlijn is, waarbinnen je denkt dat het nieuwe meerjarenplan er moet zijn?
Jeroen Jonkers
[07:34] Het plan van aanpak is in juli, augustus 2024 opgesteld. Vervolgens besproken met onder andere de koepels, Binnenlandse Zaken, maar ook onder andere geagendeerd bij de commissie Archieven.
[07:49] Vervolgens is de planning dat vanaf november 2024 tot en met februari 2025 eigenlijk vooral gesprekken plaatsvinden. Met gemeentes, maar ook met ACOI, met die eerdergenoemde koepels, maar ook met het Nationaal Archief. Over hoe zij aankijken tegen dat plan en wat er in het plan zou moeten komen. Ook intern binnen de VNG voeren we daar gesprekken over. Ook daarin is het denk ik goed om te kijken: waar kunnen we meer aansluiting vinden. Met andere initiatieven die ook lopen. Zoals bijvoorbeeld een Common Ground, of de softwarecatalogus, of het gemeentelijke gegevensmodel. Dat je niet allemaal apart dingen gaat uitvinden en apart te gaan laten lopen, maar ook vooral meer kijken van nou als dat mede oplossingen zijn om gemeenten te helpen. Laten we ook daar vooral gebruik van maken en laat dat ook versterken. En dan vervolgens moet het plan eigenlijk in april, mei opgeleverd worden als concept waarna het gedeeld kan worden, zo open mogelijk. Eenieder die daarop wil reageren kan er volgens op reageren waarna dan juli augustus het plan bijgesteld gaat worden
Desiree Groeneveld
[08:55] Met iedereen bedoel je dan gemeente....
Jeroen Jonkers
[08:58] Ja, gemeente, gemeenschappelijke regelingen, netwerkpartners, andere koepels, Binnenlandse Zaken maar ook het ministerie van OCW. Omdat, dat heb ik nog niet aangegeven, maar het huidige plan is ook met name gekoppeld aan de Wet Open Overheid. We hebben wel de afspraak dat het nieuwe meerjarenplan ook aansluiting vindt op de Archiefwet. Omdat met name ook artikel 6 van de Wet Open Overheid daar volledig over gaat.
[09:21] Dus collega's van OCW ook. En het is ook van belang om te weten of er eigenlijk rare dingen in staan. Zijn onze ambities nou te hoog of te laag? En vervolgens zal dan in het najaar, en dan praten we over de periode september tot en met november, december, verschillende overleggen geagendeerd worden om besproken te worden. En formeel ook vastgesteld te worden. Waarna de hoop is dat het voor de kerstdagen gestuurd kan worden aan de minister.
Desiree Groeneveld
[09:50] Misschien een rare vraag.
Jeroen Jonkers
[09:52] Rare vragen bestaan niet volgens mij.
Desiree Groeneveld
[09:55] Dan is het eigenlijk nog maar voor één jaar geldig, volgens mij.
Jeroen Jonkers
[10:00] We moeten nog wel bespreken dus maar het idee is wel dat we het meerjarenplan gaan laten gelden voor de periode 2026 - 2030.
Desiree Groeneveld
[10:10] Oke
Jeroen Jonkers
[10:11] en waarom?
Desiree Groeneveld
[10:11] Ja, die vraag lag op het puntje van mijn tong inderdaad.
Jeroen Jonkers
[10:17] Waarom is h et volgende: de gedachte ooit was natuurlijk, bij de mensen die wat langer betrokken zijn bij de Wet Open Overheid, dat in vijf jaar die actieve openbarmaking vormgegeven zou worden. Dat lijkt
[10:32] me heel stug dat we dat gaan halen. Maar het tweede is met name die informatiehouding. Daarvan is eigenlijk in de Tweede Kamer gezegd van nou, artikel 6, daar zou eigenlijk de overheden acht jaar de tijd voor moeten geven. Dus dan praten we eigenlijk tot en met 2030. En dan zou artikel 6 kunnen komen te vallen als eenieder alles op orde heeft. Ik zal eerlijk zijn, ik verwacht niet dat we in 2030 alles op orde hebben. Maar we kunnen wel behoorlijke stappen zetten. En dat maakt eigenlijk dat we nu de planning aanhouden 2026 - 2030. Ook omdat de archiefwet, daarvan weten we nu nog niet wanneer die exact in werking gaat treden, maar dat zal op z'n vroegst zijn 1 juli 2026. Of misschien later. Die wet open overheid. Daar moeten we ook de komende jaren nog een behoorlijk slag van maken dus het is ook een illusie om te bedenken dat we in mei 2027 alles bereikt hebben
Desiree Groeneveld
[11:24] De vraag die ik dan wilde stellen die is eigenlijk dan niet meer van toepassing want ik vroeg me gewoon af: als het nog maar zo kort geldig is waarom kijk je dan niet naar wat er nu ligt en wat zou je daarin
[11:36] kunnen aanpassen in plaats van een heel nieuw meerjarenplan schrijven.
Jeroen Jonkers
[11:38] Ja, de goede dingen die in het huidige plan staan nemen we natuurlijk wel mee. Het is dus niet dat we natuurlijk alles gaan overschrijven dan. Maar ondertussen ziet de wereld er natuurlijk wel anders uit als drie jaar geleden.
Desiree Groeneveld
[11:52] Ja, dat is natuurlijk zo.
Jeroen Jonkers
[11:53] Dus dat is wel goed om daarin actueel te zijn. Ik denk ook oprecht wel dat we iets concreter mogen zijn in het plan. Als je praat over, om een voorbeeld te geven. Er staat bijvoorbeeld in dat elke gemeente of gemeenschappelijke regeling moet zijn aangesloten op een e-depot. We hebben in het huidige plan niet eigenlijk ver uitgewerkt. Wat verstaan we dan onder een e-depot? En welke initiatieven zijn er dan binnen het Nederlandse veld waar je gebruik van zou kunnen maken? Het zou mij wel een lief ding waard zijn om dat verder uit te werken en daarna er ook wat invulling aan te geven.
Desiree Groeneveld
[12:27] Je zei net eerder dat als het concept er is... dat dan iedereen erop kan reageren.
Jeroen Jonkers
[12:33] Ja, ook inwoners. Dus we gaan gewoon plaatsen onder andere op KIA. Het is gewoon openbaar, ook een beetje in de geest van de wet
Desiree Groeneveld
[12:39] Maar dan moet je er ook over communiceren, want ik denk niet dat inwoners van gemeenten weten dat er op KIA een mogelijkheid staat om te reageren op het meerjarenplan.
Jeroen Jonkers
[12:48] Nee eens en we gaan we gaan ook niet actief en een publiekscampagne doen om inwoners op te roepen om te reageren. Ik wil alleen maar aangeven dat het niet verborgen is. Dat is hetzelfde met deze podcast of met de webinars die we organiseren. Ieder die interesse heeft, die kan die webinars terugkijken. Of ze kan zich aanmelden. Of hij dan wel of niet bij een gemeente werkt. Zo bedoel ik het meer.
Desiree Groeneveld
[13:12] Ja, precies. Wil je nog een oproep doen aan de gemeenten die nu luisteren?
Jeroen Jonkers
[13:19] Ja, nou goed, wat ik al zei. We hebben natuurlijk heel veel overleggen met gemeentes. Onder andere in Weert, Dordrecht, Amsterdam, Den Haag, Groningen. En veel met omliggende gemeenten zijn gesprekken gevoerd. Je kan toch nooit met alle 342 gemeentes en die 400 gemeenschappelijke regelingen dat gesprek voeren. Maar mochten luisteraars nou nog tips hebben over het nieuwe meerjarenplan of opmerkingen over het huidige meerjarenplan en dan met name wat mij betreft in de richting van indicatoren en oplossingsrichtingen van hoe zorgen we voor dat we een betere open overheid worden en dat de informatiehouding ook echt stappen vooruit zet. Mail dan vooral naar gripopinformatie@vng.nl.
Desiree Groeneveld
[14:00] Je hebt een mooie taak voor de komende tijd.
Jeroen Jonkers
[14:03] We hebben een mooie taak. En dat bedoel ik ook gezamenlijk met alle organisaties.
Desiree Groeneveld
[14:06] Dat is ook zo. Jullie hebben een mooie taak voor de boeg de komende tijd. Ik wil je bedanken voor het gesprek, Jeroen.
Jeroen Jonkers
[14:14] Dank je, Desiree.
Desiree Groeneveld
[14:16] Aan het eind van deze podcast nog een paar data voor in de agenda. 30 januari tot en met 4 februari 2025, dan wordt weer een week van GRIP XS georganiseerd. Op 3 februari aanstaande zal ook een webinar over de actualisatie van het meerjarenplan WO worden gegeven. U kunt zich uiteraard hiervoor nog steeds aanmelden. Ook voor de andere onlinebijeenkomsten overigens.
Ook de moeite van het noteren waard is de 11e week van GRIP op informatie. Die vindt plaats van 27 maart tot en met 3 april 2025. De voorbereidingen hiervoor zijn in volle gang. Hopelijk kan snel meer informatie gegeven worden over de onderwerpen die dan centraal staan. We zijn aan het einde gekomen van deze podcast. En zoals gebruikelijk zullen alle links in het transcript worden opgenomen. Mocht u een suggestie hebben voor een onderwerp voor de podcast of gewoon een vraag hebben naar aanleiding van de podcast.
[15:06] Stuur dan een mail naar gripopinformatie@vng.nl. Dank u hartelijk voor het luisteren en tot de volgende GRIP-podcast.