Nummer 9, 2016

Commentaar: Jantine Kriens

Uit de overall monitor sociaal domein van het SCP bleek onlangs dat ongeveer één op de vijf zelfstandig wonende personen in Nederland kwetsbaar genoemd kan worden. Die kwetsbaarheid heeft te maken met fysieke beperkingen, laag opleidingsniveau, weinig inkomen, werkloosheid of arbeidsongeschiktheid.

Daar heb je hem weer, dacht ik. De tachtig-twintig-regel. Dat wil zeggen dat voor bijna alles geldt dat 80 procent goed gaat en 20 procent minder goed. We hebben vervolgens de neiging om wat misgaat bij die 20 procent leidend te maken voor beleidswijzigingen die gevolgen hebben voor iedereen. Niet zelden is het effect daarvan dat het slechter uitpakt voor de 80 procent met wie het goed ging en dat het voor de andere 20 procent niet alle beoogde verbeteringen oplevert. Goed gebruik van data is onmisbaar om de juiste dingen te doen, maar gemeenten hebben nog een wereld te winnen in datagedreven sturing.

De kenmerken van kwetsbaarheid zijn niet willekeurig verdeeld over de bevolking. Kwetsbare groepen zijn met name eenoudergezinnen, niet-westerse migranten, alleenstaanden, huurders en bewoners van achterstandswijken. Hun aantal is in de periode 2010-2014 gestaag toegenomen. Bovendien heeft een kwart van de kwetsbare personen te maken met een combinatie van een aantal van de kwetsbaarheidskenmerken.

Om te weten waar je prioriteit aan moet geven, heb je gegevens nodig en het vermogen om die gegevens te duiden. Gegevens over de achtergrond van problemen en gegevens over de effectiviteit van beleid. Waarstaatjegemeente.nl kan daarbij helpen. Het biedt een prachtig overzicht van dit soort gegevens.

Als je bijvoorbeeld ziet dat het aantal schoolverlaters hoog is, zeker in vergelijking met andere gemeenten, dan kan dat straks wat betekenen voor het aantal gemeentelijke regelingen. En bij een toename van het aantal 75-plussers gaan de kosten voor de Wmo wellicht omhoog. De gemeenteraad moet dergelijke cijfers doornemen en bespreken om zo het verhaal achter de cijfers te duiden.   

Partijpolitieke achtergronden geven lang niet altijd handelingsperspectief. Data geven dat wel. Ze bieden inzicht in de werkelijkheid en geven de mogelijkheid om beleid weloverwogen aan te passen als het niet goed gaat. Data zijn een nuttig instrument waarmee het college verantwoording af kan leggen aan de gemeenteraad en waarmee de gemeenteraad het college kan bijsturen.

Bovendien zal de behoefte aan rijksmonitors afnemen als gemeenten zelf hun data en verantwoording op orde hebben. We roepen als gemeenten voortdurend dat het Rijk moet leren loslaten. Wij moeten als gemeenten tegelijkertijd leren de beschikbare data te omarmen en de kansen van data te benutten.

Jantine Kriens, voorzitter van de VNG-directieraad, jantine.kriens@vng.nl, @kriens