Toen hij in 2013 het raadslidmaatschap verruilde voor de functie van wethouder, met in zijn portefeuille onder meer ruimtelijke ordening en de luchthaven, viel het Adam Elzakalai (VVD) op dat tot dat moment de discussie over Schiphol vooral in negatieve termen werd gevoerd. ‘Het ging altijd over de hinder, de geluidsklachten. Nooit lag de nadruk op de economie die dankzij de luchthaven goed uitpakt voor Haarlemmermeer, of over de vele bedrijven die hier hun hoofdkwartier vestigen omdat de luchthaven om de hoek ligt. Dat vond ik jammer en ik vroeg me af, hoe je de positieve kanten van Schiphol kunt benutten en de negatieve minimaliseren. Dat is de insteek van de gesprekken die ik over de luchthaven voer.’

Monsterverbond

En hij niet alleen. De gemeente Haarlemmermeer praat samen met grote buurman Amsterdam, bewonersorganisaties, KLM en de luchthaven zelf over het intrigerende thema ‘samenleven met de luchthaven’. Een monsterverbond van partijen met, op het eerste gezicht, tegenstrijdige belangen.

Neem de bewoners van een dorp als Rijsenhout: wie wil er nou letterlijk onder de aanvliegroute van vliegtuigen wonen? Nou, de bewoners van Rijsenhout zelf, is de overtuiging van Elzakalai. ‘Als je ze op de man af vraagt wie er echt last heeft van de vliegtuigen, zijn dat er maar enkelen. Men weet niet beter, we zijn hier met de vliegtuigen opgegroeid. Vergelijk het met iemand die in de buurt van een drukke spoorweg woont. Als je daar op visite gaat dan valt het geluid je direct op, maar na een tijdje merk je het niet meer. Zo werkt het met vliegtuigen ook. Je ziet het ook terug in de klachtenrapportages: inwoners van Haarlemmermeer klagen niet, maar vliegt er een keer een vliegtuig laag over Alkmaar dan zie je dat gelijk terug in het overzicht van meldingen.’

De wethouder heeft recht van spreken. Hij groeide op in Zwanenburg, dat andere dorp in de gemeente Haarlemmermeer waarvan de inwoners bij wijze van spreken kunnen zwaaien naar de rakelings overvliegende piloten.

Subjectief

Overlast is subjectief, zegt Elzakalai. ‘Het hangt er maar van af met welke blik je naar overlast kijkt. Ja, in Zwanenburg moet je tijdens een gesprek even stil zijn omdat je elkaar niet verstaat als er een Boeing overkomt. Maar als je het gewend bent… Bovendien worden de vliegtuigen steeds stiller. En wees eerlijk: je hóéft hier niet te wonen, niemand verplicht je ertoe.’

Maar zijn ervaring is dat Haarlemmermeer als woongemeente populair is. Het is een groene oase in een verstedelijkt gebied, met veel voorzieningen en goede openbaarvervoerverbindingen. ‘We mopperen wel veel op de spoorwegen, maar wie op Schiphol op de trein stapt, zit na een halfuur in het centrum van Amsterdam op een terras achter een glas bier. Dat maakt deze luchthaven uniek. Er zijn niet veel luchthavens die midden in verstedelijkt gebied liggen. Het is niet voor niets dat Haarlemmermeer als vestigingsplaats voor grote bedrijven aantrekkelijk is.’

Het is niet alleen Schiphol. Haarlemmermeer is het centrum van het logistieke kruispunt waartoe ook de haven van Amsterdam, Greenport Aalsmeer (de bloemenveiling) en Amsterdam Internet Exchange, een van de belangrijkste internetknooppunten van de wereld, behoren.

Contouren

Haarlemmermeer wil bewijzen dat het in dit kloppend economisch hart, de ‘Westas’, ook goed wonen is. Al was het maar om het Rijk ervan te overtuigen dat nieuwbouw dringend gewenst is om de leegloop en verdere verloedering van Rijsenhout te stoppen. Nu al bieden delen van het dorp een troosteloze indruk, met de vervallen kassen en leegstaande bedrijfspanden. Dat wordt alleen maar erger, vreest Elzakalai. ‘We mogen niet bouwen omdat het dorp binnen de contouren van de LIB-luchtverkeerszone [Luchthavenindelingsbesluit, red.] ligt. Dat vinden wij te rigide. Wij gaan het Rijk ervan overtuigen dat het contourenbeleid moet worden losgelaten en dat er wel degelijk gebouwd en gewoond kan worden.’

Dat lukt niet van vandaag op morgen. Daarom heeft Haarlemmermeer gekozen voor een, voor Nederland bijzondere, aanpak die is gemodelleerd naar de Internationale Bauausstellung (IBA). Dit is een creatieve aanpak om een gebied fysiek te veranderen, met een cultuuromslag in denken óver en waardering ván het gebied. Overgewaaid uit Duitsland, waar in 1901 in Darmstadt de eerste architectuurexpositie onder die naam werd gehouden. Allengs verschoof de betekenis van het begrip naar een methode om een bepaald doel te bereiken en om innovatie te stimuleren.

Internationale showcase

‘Wij willen’, zegt Elzakalai, ‘met deze methode van Schiphol een internationale showcase maken, laten zien dat we hier kunnen innoveren en onze resultaten kunnen exporteren. Veel luchthavens in stedelijke gebieden zullen geïnteresseerd zijn in wat wij hier van de grond krijgen. De vraag is, hoe we de innovaties hier kunnen laten landen. Daar hebben we partners voor nodig, waaronder de kennisinstellingen. Zo loopt bij de TU Delft een promotieonderzoek naar geluidsadaptief bouwen. Maar we moeten ook gedurfd denken. Denk aan het project van kunstenaar en vernieuwer Daan Roosegaarde om smog op te vangen en schone lucht te creëren en van de verzamelde smogdeeltjes sieraden te maken. Dat zijn voorbeelden waar andere luchthavens enthousiast van worden.’

Veel van de plannen zijn nog toekomstmuziek, maar er zijn ook al concrete resultaten te melden. Zo blijkt het aanbrengen van ribbels op de grond prima te helpen tegen de geluidsoverlast van stationair draaiende vliegtuigen. Elzakalai: ‘Dat is een heel laagfrequent geluid. Vooral in de buurt van de Polderbaan, waar veel vliegtuigen stilstaan, werd dat als hinderlijk ervaren. Die ribbels blijken het grondgeluid als het ware omhoog te stuwen waardoor het sneller verwaait in de lucht in plaats van dat het zich over de grond verplaatst. Daar hebben we met TNO over nagedacht en we hebben ribbels in het land aangelegd om het grondgeluid terug te dringen.’

De bewoners van Rijsenhout denken graag mee. Begin dit jaar kwam minister Stef Blok (Wonen) naar het dorp om de situatie te bekijken. De voorzitter van de dorpsraad heeft hem toen laten zien dat het onder de rook van Schiphol best prettig wonen is, en waar volgens de dorpsbewoners zelf nog plekken zijn die prima geschikt zijn voor het bouwen van woningen.

Grondhouding

De dorpsraad is enthousiast over de IBA-aanpak van Haarlemmermeer. ‘Het is wel een project van een lange adem’, zegt Elzakalai. ‘Ik realiseer me dat we snel concrete resultaten moeten laten zien om het enthousiasme vast te houden. Maar het zal nooit af zijn. Het is niet alleen een fysiek proces, het gaat om een grondhouding om barrières te slechten.’

Het is letterlijk pionieren in de polder, wat hem voor ogen staat. ‘Haarlemmermeer heeft op dat gebied in ieder geval een goed track record. Het meer is destijds leeggepompt met voor die tijd ongekende stoomgemalen. Een van onze kernen, Badhoevedorp, is genoemd naar de modelboerderij waar gebruik werd gemaakt van revolutionaire landbouwmethoden. Pionieren, innoveren zit in onze genen. Dat maakt het wonen hier ook zo aantrekkelijk.’