De Onderwijsraad bereidt een advies voor over het onderwerp ‘Krimp en groei’ in het onderwijs. Vaststelling van dit advies staat gepland voor het eind van 2012. Context: dalende leerlingaantallen, kleine scholen en verschraling onderwijsaanbod.
Door ontgroening en een trek naar de Randstad krimpt de bevolking in de randgebieden van Nederland, terwijl er soms nog sprake is van bevolkingsgroei in delen van Midden-Nederland. Vooral in Groningen, Zuid-Limburg en Zeeland vindt krimp plaats. Dit heeft tot gevolg dat voorzieningen zoals onderwijs, zorg en culturele voorzieningen onder druk komen te staan.
Wat betreft onderwijs raakt het dalende leerlingenaantal in de eerste plaats het primair en voortgezet onderwijs. In krimpregio’s ontstaat het risico van te kleine scholen en een verschralend onderwijsaanbod. Scholen met weinig leerlingen zijn kwetsbaarder: bekostiging van onderwijs, huisvesting en leerlingenvervoer kunnen een probleem opleveren, omdat zowel schoolbesturen als gemeenten over minder financiële middelen beschikken. De opvang van zorgleerlingen stelt hoge eisen aan het beperkte personeelsbestand.
Samenwerking
Schoolbesturen, gemeenten en andere partijen proberen reeds op verschillende manieren in te spelen op het dalende leerlingenaantal. Samenwerking tussen gemeenten, scholen en aanpalende voorzieningen (zoals kinderopvang, zorg, buurtcentra) blijkt hierbij essentieel. Zo zijn er verschillende experimenten gestart met als doel een hoogstaand en breed gevarieerd onderwijsaanbod in stand te houden bij een dalend deelnemersaantal.
Tegelijkertijd zijn er allerlei financiële en juridische belemmeringen (zoals de kleine-scholentoeslag, fusietoets, wetgeving rond samenwerkingsscholen en –besturen) waar scholen tegenaan lopen. Bovendien hebben scholen, gemeenten en ouders niet altijd dezelfde belangen: de wens tot behoud van een school in een dorp staat soms op gespannen voet met de wens om kwalitatief goed onderwijs op een doelmatige manier te organiseren.
Adviesvraag aan de Onderwijsraad:
Zijn er beleidsmaatregelen nodig om de mogelijke gevolgen van de bevolkingskrimpen -groei voor het onderwijs op te vangen en zo ja, wat betekent dit voor het beleid van verschillendebetrokken organisaties?
Het advies zal aandacht vragen voor de gevolgen van schommelingen in het bevolkings-aantal voor wetgeving en beleid en beoogt enkele handvatten te bieden waarmee gevolgen van een krimpende en groeiende bevolking voor het onderwijs zo goedmogelijk opgevangen en/of benut kunnen worden. Het advies zal vooral betrekking hebben op het primair en voortgezet onderwijs.
Betrokkenheid VNG
De VNG is betrokken bij het onderzoek. Er zijn tevens 2 wethouders die input geven.De VNG heeft ingebracht dat de fusietoets gebaseerd is op groei en aversie tegen grootschaligheid. Voor krimpgebieden werkt dat averechts. Verder gaat het verdwijnen van het Beroeps-onderwijs in delen van het land een groot probleem vormen voor de werkgelegenheid en heeft dit een zichzelf versterkend effect: nog meer krimp. Er zijn generieke maatregelen die de differentiatie in de weg staan. Er zou een onderwijsautoriteit moeten komen de scholen dwingt om meer samen te werken in de regio.
Verder zou de wetgeving om tot Samenwerkingsscholen te komen, verruimd kunnen worden. Het duurt nu te lang voordat het openbaar en het bijzonder onderwijs tot samenwerking kunnen komen. Eén van beide moet met opheffing worden bedreigd.