Wat maakt de gemeente Haarlemmermeer geschikt als gastgemeente en wat kunnen bezoekers verwachten?

‘Wij zijn een gemeente waar veel mensen al eens geweest zijn vanwege Schiphol of omdat ze de A4 gebruiken. Nu krijgen ze de gelegenheid om de diversiteit van Haarlemmermeer te ontdekken. Een groene gemeente met 26 aantrekkelijke kernen die zowel zakelijkheid als dynamiek uitstralen.’

Wat is de link naar pionieren in de polder?

‘Het VNG-bestuur koos dit thema om, kijkend naar de ontwikkelingen in de samenleving, helder te krijgen hoe gemeenten bestuurlijk en economisch bezig zijn met innovaties en wat er wordt verwacht van lokale bestuurders. Het thema van de pionierende bestuurder is perfect te koppelen aan de geschiedenis en het hedendaagse van Haarlemmermeer.’

U pioniert nog steeds?

‘Het pionieren zit bij ons in de genen, we zijn immers – met de drooglegging in 1852 – ontstaan uit een meer. Het waren de polderjongens en -meiden die vanuit het hele land naar de Haarlemmermeer kwamen en hier de basis hebben gelegd van de huidige diversiteit die deze gemeente kenmerkt. Zij brachten de eerste innovatiegolf op landbouwgebied en maakten van Haarlemmermeer een welvarende gemeente. Na de start van Schiphol in 1916 begon de tweede pioniersfase met de ontwikkeling van logistieke dienstverlening en later dienstverlening in het algemeen. De digitalisering en innovatie die we op dat terrein hebben meegemaakt, zijn nu helemaal doorgesijpeld in de samenleving.’

Dus ook in het lokaal bestuur?

‘Digitalisering neemt een belangrijke rol in bij nieuwe vormen van dienstverlening. Lokale bestuurders pionieren om nieuwe ontwikkelingen de ruimte te geven. Bestuurders zijn steeds minder in de lead en denken na over hun positie ten opzichte van de participerende burger. Als voorzitter van de VNG-commissie Bestuur en Veiligheid concludeer ik dat de verhouding tussen de participatieve en representatieve democratie een van de mooiste thema’s is waar bestuurders mee worstelen. De VNG houdt zich hier samen met de beroepsgroepen al langer mee bezig. Tijdens het VNG Jaarcongres presenteert de commissie onder leiding van Wim van de Donk haar advies over wat dit betekent voor de toekomstige ontwikkeling binnen het lokaal bestuur.’

Haarlemmermeer richt zich intussen alweer op een nieuwe pioniersfase?

‘We staan nu voor de derde golf waarmee Haarlemmermeer de ambitie heeft om voorop te lopen: de circulaire economie. Die heeft wat ons betreft alle kansen en wij bieden de ruimte om te zorgen dat die innovatieve golf niet aan ons voorbijgaat. Haarlemmermeer gaat daarin een voortrekkersrol vervullen.’

Kun je spreken van samenhang in de gemeente met 26 kernen, de oude en nieuwe pioniers en Schiphol?

‘Die samenhang is er wel, maar er is decennialang gewerkt om het Haarlemmermeergevoel te bevorderen. De eigenheid van de kernen is nadrukkelijk gebleven, maar in de afgelopen twintig, dertig jaar is een bewuste positie gekozen in regionaal verband. Wij geven mede vorm aan de metropoolregio Amsterdam en dat betekende een historische omslag in het Haarlemmermeerse denken. De agrarische gemeenschap waar de buren de eerste honderd jaar geen belangstelling voor hadden en de diversiteit van de pioniers die er gingen wonen, maakten dat de polder erg in zichzelf gekeerd was. De samenhang tussen de kernen is gestoeld op die samen beleefde geschiedenis, maar krijgt sinds dertig jaar nieuwe impulsen door de nieuwe inwoners en de enorme verstedelijking. Dat nieuwe zelfbewustzijn laten we aan de congresbezoekers zien.’

Is de dynamiek door die economische motor behapbaar?

‘Die dynamiek is heel kenmerkend voor Haarlemmermeer en vormt eigenlijk het profiel van de gemeente. Het feit dat je binnen je gemeente 120.000 arbeidsplaatsen hebt, veel meer dan de eigen beroepsbevolking, op een totaal van 145.000 inwoners, geeft de dynamiek van de pendelstromen weer. Er werken meer Amsterdammers in Haarlemmermeer dan andersom. We liggen in het hart van de Randstand. Nieuw-Vennep ligt op dertig kilometer van de regio Den Haag en van Amsterdam en biedt een woonklimaat met rust en ruimte. Ik hoop dat de VNG-gasten dit tijdens de excursies ook ervaren. Rust en ruimte in hartje Randstad met tegelijkertijd dynamiek en spanning.’

Haarlemmermeer zet bij de economische ontwikkeling zwaar in op innovatie en duurzaamheid en biedt ruimte aan start-ups.

‘Neelie Kroes schetst vanuit haar kennis op Europees niveau tijdens het jaarcongres het grote verband over het belang van innovatie-start-ups en de rol die gemeenten daarbij kunnen spelen. Haarlemmermeer biedt letterlijk de ruimte aan lokale start-ups en ondersteunt innovatieve ondernemers door links te leggen naar de kennis- en onderwijsinstituten in de regio. We leggen de verbindingen en onderhouden de relaties volgens het triple helixmodel tussen overheid, onderwijs en bedrijfsleven.’

De voorkeur gaat uit naar duurzame ondernemers?

‘Ruimte voor traditionele logistieke bedrijven blijft hier nodig en aanwezig, maar we bieden ruimte aan duurzaam ondernemerschap. In de afgelopen crisisperiode met leegstand op de kantorenmarkt tot gevolg, is het in Hoofddorp gelukt Park 2020 te ontwikkelen. Een toplocatie tussen de A4 en het station waar de grondprijzen lager zijn dan op de Amsterdamse Zuidas. Wij hebben daarbij niet ingeleverd op de grondprijs. Ondernemers mogen hier alleen zitten als zij state of the art duurzaamheid zichtbaar maken in de bedrijfsvoering en in het pand. Dit gebied met bedrijven als TNT en Bosch/Siemens is ons visitekaartje als opmaat naar de duurzame samenleving en circulaire economie.’

Hoe heeft de gemeente dat voor elkaar gekregen?

‘Natuurlijk biedt de unieke locatie voordelen. Aan de noordkant van Schiphol ligt de Amsterdamse Zuidas, aan de zuidkant Hoofddorp. Wij hebben niet de naam van Amsterdam, maar internationale bedrijven zien dat wij net zo dicht bij Schiphol zitten op een minder dure plek. Daarnaast maakt het gemeentebestuur de bewuste politieke keuze om de schaarse ruimte beschikbaar te stellen aan bedrijven die voorop willen lopen bij duurzaamheidsontwikkeling.

Grote voortrekker hierbij is onze wethouder John Nederstigt. Het is hem gelukt de Circular Expo voor anderhalf jaar hier te huisvesten. In een historische boerderij op een circulaire ontwikkelingslocatie laten bedrijven zien hoe zij bezig zijn met de circulaire economie zonder afvalstromen. Je staat verbaasd hoeveel gerenommeerde bedrijven al met concrete producten bezig zijn. Op deze zakelijk te ontwikkelen locatie mogen alleen ondernemingen komen die een volledige representant zijn van de circulaire economie. Dat gaat nog een stap verder dan Park 2020. Het gebied gaat The Valley heten, Nederstigt beschouwt het als de Silicon Valley van duurzaamheid.’

En dan gaat Haarlemmermeer ook nog eens aan de slag met Park21 waar landbouwgrond wordt omgezet in recreatief natuurgebied. Een nieuwe economische drager?

‘Het gaat om een gebied tussen Nieuw-Vennep en Hoofddorp van duizend hectare. Een van de onderdelen is het handhaven van het traditionele agrarische landschap van Haarlemmermeer, het kavellandschap. Dat lukt alleen met agrariërs die met stadslandbouw aan de slag willen. Voor grootschalige landbouw is hier steeds minder plek en nazaten van de traditionele landbouwfamilies willen die omslag maken. Zij telen oerhop waar de Jopenbrouwerij in Haarlem bier mee brouwt of die leggen zich toe op streekproducten omdat consumenten duurzame keuzes maken. Die producten vinden de VNG-gasten overigens ook op hun bord tijdens het diner.’

Welke andere onderdelen kent het park?

‘Het is een gezamenlijke verantwoordelijkheid om de zeventien miljoen toeristische bezoekers die de hoofdstad telt en de aantrekkingskracht van het merk Amsterdam te spreiden. Toeristen gaan ook naar de Zaanse Schans en de Keukenhof. Ze zien dat als de tuin van Amsterdam en rijden door de Haarlemmermeerpolder. In Park21 willen we de Flower of Holland aanleggen. Wie straks op Schiphol aanvliegt ziet letterlijk een enorme bloem liggen in de vorm van het park. Een ander deel van het park geeft een boost aan het internationale festivalbezoek. Er ontstaat schaarste aan festivalterreinen. Vanwege de overlast voor omwonenden is er een grens aan het aantal festivaldagen. Mysteryland trekt 60.000 bezoekers. Je staat versteld van het aantal internationale bezoekers. Jongeren gaan minder op traditionele vakanties, maar lopen festivals af.’

Prachtig die duurzaamheid, rust, groene ruimte en toeristische attracties, maar ondertussen vliegen daar dagelijks honderden vliegtuigen overheen die lawaai maken. 

‘U heeft een wat verouderd beeld. De techniek is enorm voortgeschreden. Het gaat vaak om beeldvorming. De kritische Zwanenburger uit de jaren zestig zegt nu met alle verscherpingen van beleid en verbeteringen in milieuhinder: “Ach burgemeester, waar hebben we het over? De huidige vliegtuigen leveren een fractie van de geluidhinder van vroeger.” Overigens is de beleving van geluid ook een bijzondere: 70 procent van de klachten uit de regio komt van 35 inwoners. Dan hebben we het over 120.000 klachten.’

Dat klinkt niet als de lastige haat-liefdeverhouding met Schiphol.

‘Wij noemen het liever de discussie over de balans tussen de lusten en lasten. De lusten zijn dat bedrijven zich hier willen vestigen. Schiphol is de economische drager. Daarom staan we al diverse jaren op nummer 1 in de Elsevier top tien als economisch meest krachtige regio. Ondertussen gaat de discussie natuurlijk ook over milieulasten en geluidhinder. Schiphol wil als bedrijf ook duurzaam worden. We stimuleren elkaar in het ontwikkelen van nieuwe technieken. Neem bijvoorbeeld olifantsgras dat agrariërs rond Schiphol aanplanten. Dat groeit vier meter hoog, weert de ganzen, neemt CO2 op, werkt als een geluidsscherm en is als grondstof geschikt voor bouwmaterialen en biobrandstof.’

In de Actieagenda Schiphol van het Rijk wordt gesproken over slimme oplossingen en groei. Ziet u dat ook zo of zit Schiphol aan het plafond?

‘De gemeenteraad zegt: als dit het beleid wordt van het Rijk is wat ons betreft de balans van lusten en lasten er nog steeds. Ja, er wordt gezegd dat we vanwege geluidhinder in bepaalde delen definitief niet mogen bouwen, maar er is wel ruimte op andere plekken. In het akkoord is opgenomen dat we oude bedrijventerreinen aan de rand van Hoofddorp mogen herstructureren. Het Rijk staat daar woningbouw toe. Ik zie nog legio slimme oplossingen, er blijft balans tussen de lusten en lasten.’