De inwoners van Halfweg doen hun boodschappen in Zwanenburg, dat ruimer is voorzien van winkels. Ze hoeven daarvoor alleen de brug van de Oranje Nassaustraat over de Ringvaart over te steken. En inwoners van Zwanenburg gebruiken de brug om in Halfweg naar de kerk te gaan. Want Zwanenburg (ongeveer 7500 inwoners) heeft geen kerken, Halfweg (2200 inwoners) telt er twee. Is een voorziening er niet in je eigen dorp, dan kun je bij de buren terecht. ‘Inwoners trekken zich niets aan van gemeentegrenzen’, aldus wethouder Marjolein Steffens (Haarlemmermeer). ‘Dat is de realiteit van dubbeldorpen.’

Ook elders bestaan duodorpen. Bekend is Baarle, het dubbeldorp dat bestaat uit het Nederlandse Baarle-Nassau en het Belgische Baarle-Hertog. Gescheiden door de landsgrens dus. Maar dat komt zelden voor.

Water

Dubbeldorpen die door water worden gescheiden, komen vaker voor. Zo ook in de gemeente Haarlemmermeer, waar de Ringvaart de scheiding vormt tussen meer duodorpen dan Halfweg-Zwanenburg: bijvoorbeeld Lisserbroek en Lisse, Hillegom en Beinsdorp en Zwaanshoek en Bennebroek. Deze dorpen worden niet alleen van elkaar gescheiden door de Ringvaart maar ook door de grens die tussen de provincies Noord- en Zuid-Holland loopt.

Dubbeldorpen tonen volgens Steffens dat inwoners zelf wel bepalen wat de beste keuze is voor hen. ‘Je kunt op een bestuurlijke manier kijken naar die dorpen, maar inwoners laten zich niet leiden bij de keuze van de sociale netwerken en leefgemeenschappen waarvan ze deel willen uitmaken.’ Dat geldt ook in Halfweg-Zwanenburg en het gaat al ruim een eeuw goed. Beide gemeenten steunen de bewoners daarin. Wethouder Raymond van Haeften (Haarlemmerliede en Spaarnwoude): ‘Het belang van de inwoners vormt ons belangrijkste uitgangspunt.’

Voorzieningen

Volgens de wensen van de inwoners en met steun van beide gemeenten zijn er in de loop van de tijd veel gezamenlijke voorzieningen in het duodorp tot stand gekomen. Twee jaar geleden werd in Halfweg een nieuwe brandweerkazerne in gebruik genomen voor de gezamenlijke brandweer Halfweg-Zwanenburg. En beide gemeenten hebben geijverd voor de komst in 2012 van een nieuw NS-station met de veelzeggende naam Halfweg-Zwanenburg. En ook zorgwooncomplex Eigen Haard in Zwanenburg en Integraal Kindcentrum Halfweg zijn voorbeelden van voorzieningen voor de burgers van beide dorpen waarvoor Haarlemmerliede-Spaarnwoude en Haarlemmermeer zich samen inzetten.

Hoewel de voorkeuren van de inwoners van Halfweg en Zwanenburg leidend zijn, spelen de gemeenten dus een grote rol. Zo zijn er in beide dorpen plannen om de basisscholen als brede school op één locatie onder te brengen. ‘Daar is regelmatig gezamenlijk wethoudersoverleg over; de portefeuillehouders onderwijs van beide gemeenten trekken samen op rond die samenvoeging’, aldus Van Haeften.

En bij het ontwikkelen van een voorziening in het ene dorp praat de gemeente waaronder het andere dorp valt, mee. Zo ontwikkelt Zwanenburg het Hart van Zwanenburg, met een dorpsplein en een nieuw dorpshuis dat in de plaats moet komen van dorpshuis De Olm. Steffens: ‘Dat is ook bedoeld voor de inwoners van Halfweg. We werken daarbij nauw samen met het gemeentebestuur van Haarlemmerliede en Spaarnwoude. Ook die gemeente levert een bijdrage in de vorm van subsidie. Er is dus geen sprake van een wij-zij-situatie.’

Veel voorzieningen kwamen in die 120 jaar tot stand op initiatief van de inwoners. Dat komt overeen met de huidige trend in gemeenten om het initiatief steeds meer bij inwoners te leggen. Steffens: ‘Ik denk inderdaad dat wij hiermee onze tijd ver vooruit waren.’ Inmiddels weten beide gemeenten dat hun beleid ten opzichte van het duodorp Halfweg-Zwanenburg heeft gewerkt. ‘Als je het initiatief van burgers als leidraad neemt, komt het vanzelf goed. Als je samenwerking oplegt, bestaat de kans dat inwoners van beide dorpen met de rug naar elkaar toe komen te staan. Wij hebben altijd gekozen voor natuurlijke verbanden met “de overkant van het water”, zoals we dat hier noemen.’

Kostenbesparing

Groot voordeel van dit dubbeldorp is dat voorzieningen goed op elkaar afgestemd kunnen worden. ‘De voorzieningen in het ene dorp vullen die in het andere dorp aan. Zo zullen wij geen bibliotheek openen als Halfweg er één heeft die goed draait. Dan besparen wij ons liever de moeite van de bouw en de kosten ervan; we geven dan een bijdrage aan Halfweg voor het gebruik dat de inwoners van Zwanenburg van die bibliotheek maken’, aldus Steffens.

Net als Steffens ziet Van Haeften kostenbesparing als een van de voordelen van het dubbeldorp. ‘Voorzieningen die vanzelfsprekend zouden zijn, hoeven we soms niet te hebben omdat Zwanenburg die al heeft. Dat scheelt erg in de kosten. Wij dragen naar rato bij in de kosten, dat kan gaan naar rato van het inwonertal of naar het gebruik van de voorziening bij bijvoorbeeld het verzorgingshuis of het dorpscentrum.’

Dat voorzieningen er altijd wel komen, wil niet zeggen dat het altijd zonder slag of stoot gaat. Zo wil Halfweg aan de rand van het dorp op het terrein van de voormalige suikerfabriek een outletcenter vestigen. Van Haeften: ‘De inwoners van Zwanenburg vrezen echter de overlast die zij zullen ondervinden doordat bezoekers hun auto parkeren in hun dorp. Daarover praten we dan met de gezamenlijke dorpsraad van beide dorpen. Dat advies is van grote waarde.’

Van Haeften verwacht dat beide gemeenten er ook rond dat outletcenter wel uitkomen, mede doordat de verstandhoudingen tussen beide colleges goed zijn. ‘Dat is een erg belangrijke basis. Die wordt mede onderhouden tijdens de jaarlijkse biljartwedstrijd tussen de colleges. Beide hebben twee keer gewonnen, dus ook wat dat betreft is er evenwicht.’

Toekomst onzeker

Hoe de toekomst van het duodorp eruitziet, is echter onzeker. Haarlemmerliede en Spaarnwoude wil fuseren met een andere gemeente. Van Haeften: ‘We zitten in de metropoolregio Amsterdam, waar op bijvoorbeeld economisch vlak zoveel speelt dat onze bestuurskracht te klein is om voldoende invloed uit te oefenen.’ Haarlemmerliede en Spaarnwoude praat momenteel met de fusiepartners Amsterdam, Velsen en Haarlemmermeer.

Steffens hoopt dat de keuze voor een fusiepartner uiteindelijk valt op Haarlemmermeer. ‘Dan kunnen de natuurlijke verbanden die er nu zijn tussen Halfweg en Zwanenburg in stand blijven.’ Maar ook als de keuze valt op één van de twee andere gemeenten, verwacht Van Haeften dat er voor het duodorp niet veel verandert. ‘De inwoners van beide dorpen dragen de gemeenschap, ik neem aan dat gemeenten dat zullen blijven faciliteren. Ongeacht met welke gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude samengaat.’

Ogen en oren van een dubbeldorp

Peter Vreeswijk is sinds 2005 voorzitter van de dorpsraad Halfweg-Zwanenburg. Vreeswijk kent beide dorpen goed: hij is geboren in Zwanenburg en in 1998 verhuisd naar Halfweg. Stevige wortels in de dorpen zijn volgens Vreeswijk van essentieel belang voor de leden van dorpsraad (vier uit Halfweg en zeven uit Zwanenburg dat ruim drie keer zoveel inwoners telt): ‘De dorpsraad heeft immers geen mandaat.’
Vreeswijk ziet de dorpsraad vooral als aanjager van de gemeenten Haarlemmerliede en Spaarnwoude en Haarlemmermeer. ‘Dan gaat het bijvoorbeeld over woningbouw, het nieuwe dorpshuis in Zwanenburg, de groenvoorziening, het geplande outletcenter in Halfweg en natuurlijk Schiphol.’ De leden van de dorpsraad hebben elk een eigen portefeuille. ‘Het is dus niet zo dat ik als voorzitter praat en dat de rest met zijn armen over elkaar zit te luisteren.’

Het is aan de voorzitter om de vertegenwoordigers van beide dorpen evenveel aan bod te laten komen. Maar dat gaat volgens Vreeswijk vanzelf. ‘Daarnaast zijn er zelden verschillende belangen. Beide dorpen hebben te maken met dezelfde problematiek. ‘De bewoners van beide dorpen staan echter wel verschillend tegenover de geplande realisatie van een outletcenter op het terrein van de voormalige suikerfabriek in Halfweg. Als dorpsraad hebben we beroep aangetekend tegen het besluit. We vrezen voor te veel parkeeroverlast in Zwanenburg.’

De verstandhouding met beide colleges is overigens goed, aldus Vreeswijk. Beide gemeenten prijzen het werk van de dorpsraad. Wethouder Marjolein Steffens (Haarlemmermeer): ‘De raad vormt de ogen en oren van het duodorp. Ik ben erg blij dat er een volwaardige gesprekspartner is voor grote projecten maar ook voor de kleinere onderwerpen.’

Ondanks de goede verstandhouding tussen de inwoners van beide dorpen en ondanks de goede contacten van zijn dorpsraad met beide colleges, is Vreeswijk ervan overtuigd dat een dorpsraad die te maken heeft met twee gemeenten het moeilijker heeft dan een dorpsraad die van doen heeft met één gemeente. Dat is overigens niet de reden dat zijn voorkeur uitgaat naar fusie van Haarlemmerliede en Spaarnwoude met Haarlemmermeer. ‘Stel dat de gemeente fuseert met Amsterdam, dan wordt het één grote haven. Dat moeten we niet willen.’