Decentralisatie Rijksvaccinatieprogramma
-
Het RVP is een belangrijk en succesvol preventieprogramma gericht op jeugdigen. Zij worden in het kader van dit programma gevaccineerd tegen verschillende ernstige infectieziekten. De gemeente draagt op basis van de Wet publieke gezondheid (Wpg) zorg voor de uitvoering van het Basispakket Jeugdgezondheidszorg 0 tot 18 jaar. Met de wijziging van de Wpg worden gemeenten ook verantwoordelijk voor de uitvoering van het RVP.
Gemeenten moeten als opdrachtgever aanvullende (contractuele) afspraken te maken met de uitvoeringsorganisaties over de bekostiging en uitvoering van het RVP. De gemeente kan te maken hebben met één uitvoeringsorganisatie die het basispakket voor de gehele doelgroep van 0 tot 18 jaar aanbiedt of met twee uitvoeringsorganisaties waarvan de ene uitvoeringsorganisatie het basispakket voor de doelgroep van 0 tot en met 4 jaar aanbiedt en de andere uitvoeringsorganisatie het basispakket voor de doelgroep van 5 tot 18 jaar.
NB: in de handreiking staat per abuis 0 tot en met 18 jaar in de tabellen op pagina 12 en 14. Dit moet 0 tot 18 jaar te zijn (idem 0 t/m 4 jaar en 5 tot 18 jaar).
Dichtstbijzijnde toegankelijke school
-
2,5 % van de scholieren is hoogbegaafd. Gemeenten worden regelmatig geconfronteerd met aanvragen tot bekostiging van het vervoer naar scholen die zich richten op hoogbegaafde kinderen, zoals Leonardoscholen.
In veel gevallen kunnen hoogbegaafde leerlingen met de juiste begeleiding en het juiste lesmateriaal op een reguliere, dichtbij gelegen school het bij hen passend onderwijs krijgen. Gemeenten dienen dan wel te onderzoeken of de begeleiding en het materiaal daadwerkelijk op deze school aanwezig is. De Raad van State heeft in een aantal zaken uitspraak gedaan omtrent het al dan niet toepassen van de hardheidsclausule bij aanvragen tot bekostiging van vervoer naar scholen die zich richten op het onderwijs aan hoogbegaafden. In een uitspraak van 15 januari 2010 (nr. 200908583), stelde de Raad van State de gemeente op dit punt in het gelijk. Gemeente Boskoop had bij een aanvraag voor vervoer naar een ver weg gelegen school niet de hardheidsclausule toegepast. De gemeente had uit de verkregen informatie afgeleid dat de hoogbegaafde leerling ook op een dichterbij gelegen school met bepaalde begeleiding passend onderwijs kon krijgen. De uitspraak van 13 oktober 2010 (nr. 201001294, gemeente Emmen) stelde dat de gemeente de plicht had te onderzoeken of de noodzakelijk begeleiding op de dichtbij gelegen school daadwerkelijk aanwezig was, zoals door de rechtbank eerder was opgedragen. In deze casus had de gemeente moeten onderzoeken of een beroep op de hardheidsclausule gerechtvaardigd was. Zie nog de uitspraken van 13 juli 2011 (nr. 201007252 , gemeente Asten) en 30 november 2011 (nr. 201103705 , gemeente Utrechtse Heuvelrug), waar de gemeenten in het gelijk werden gesteld.
In zijn algemeenheid kan gesteld worden dat scholen geld ontvangen voor de specifieke benadering van ‘zorgleerlingen’. Hieronder vallen ook hoogbegaafde kinderen. De praktijk leert echter dat veel scholen deze zorg alleen besteden aan moeilijk lerende kinderen of kinderen met gedragsproblemen en niet aan hoogbegaafde kinderen. Scholen kunnen hierop aangesproken worden (bijvoorbeeld in een OOGO).
Het ministerie van OCW heeft geld beschikbaar gesteld om projecten op te starten, gericht op het stimuleren van uitmuntende prestaties van toptalenten op basisscholen en het stimuleren van een omgeving waarin excellentie wordt gewaardeerd. Hiermee wordt ook tegemoet gekomen aan de wens vanuit het onderwijsveld om (hoog)begaafden meer uitdaging te bieden.Voor informatie kan men contact opnemen met een schoolbegeleidingsdienst. Deze diensten weten welke scholen de beschikbare zogenaamde “verrijking, versnelling en verdiepingsmaterialen” in hun leerplan hebben opgenomen. Sommige reguliere basisscholen of samenwerkingsverbanden organiseren eens per week zogenaamde verdiepingsklassen, waar hoogbegaafde leerlingen aan deel kunnen nemen. Of de gemeente in dat geval vervoer bekostigt is aan de gemeente zelf om te beoordelen. Het Landelijke Informatiecentrum Hoogbegaafdheid raadt de verwijzing naar aparte scholen af: Kinderen moeten in de tijd dat ze opgroeien niet in aparte hokjes geplaatst worden.
-
In ons land komen steeds meer werknemers uit het buitenland wonen met hun gezin. De kinderen zijn vaak aangewezen op een internationale schakelklas, omdat ze de Nederlandse taal nog niet beheersen.
Leerlingenvervoer wordt bekostigd naar de dichtstbijzijnde toegankelijke school van de onderwijssoort die de leerling nodig heeft en de richting die de ouders wensen, wanneer deze school zich buiten de afstandsgrens bevindt.
Wanneer voor deze kinderen de dichtstbijzijnde basisschool niet toegankelijk blijkt te zijn vanwege de taalproblematiek, kan dit er toe leiden dat een vergoeding leerlingenvervoer wordt verstrekt naar een internationale schakelklas.
Wanneer het om voortgezet onderwijs gaat, geldt het volgende: leerlingen die een school voor voortgezet onderwijs bezoeken komen slechts dan in aanmerking voor bekostiging van vervoer wanneer zij vanwege een lichamelijke, verstandelijke of zintuiglijke handicap niet of niet zelfstandig van het openbaar vervoer gebruik kunnen maken.
Zie ook de vraag 'Voortgezet onderwijs'
-
Aanspraak op leerlingenvervoer kan zowel naar rijksbekostigde als particuliere scholen bestaan, mits de particuliere school een ‘school’ in de zin van de onderwijswetten is. Bij de leerplichtambtenaar kan dit nagevraagd worden. Momenteel zijn het namelijk de individuele leerplichtambtenaren die beslissen of een particuliere school voldoende lijkt op bekostigde scholen.
-
Rol samenwerkingsverband
De zorgplicht van de school waar de leerling wordt aangemeld is een van de kernpunten van het passend onderwijs. Wanneer de school waar de leerling is aangemeld niet zelf in de benodigde onderwijsondersteuning kan voorzien, is het de verantwoordelijkheid van deze school om een andere school te vinden die wel een passende onderwijsplek kan bieden. Is het niet haalbaar om de leerling binnen het regulier onderwijs te plaatsen, dan kan een aanbod voor het (voortgezet) speciaal onderwijs worden gedaan.
Bij de beoordeling of een school zelf in de benodigde ondersteuning kan voorzien vormt het schoolondersteuningsprofiel het uitgangspunt. In dit profiel wordt aangegeven welke ondersteuning deze school kan bieden.Het samenwerkingsverband stelt een ondersteuningsplan op waarin - onder meer – wordt aangegeven welk niveau van basisondersteuning voor elke school geldt, hoe de scholen met elkaar een samenhangend geheel aan ondersteuningsvoorzieningen hebben gecreëerd, op welke wijze verwijzing naar het (voortgezet) speciaal onderwijs plaatsvindt en hoe zij ouders informeren. Uit het ondersteuningsplan blijkt welke scholen bepaalde ondersteuning kunnen bieden.
Op overeenstemming gericht overleg met gemeenten
In de wet is bepaald dat samenwerkingsverbanden over het concept van het ondersteuningsplan op overeenstemming gericht overleg (OOGO) voeren met de gemeente(n). Immers, het beleid van samenwerkingsverbanden en dat van gemeenten kan over en weer gevolgen hebben. Zo is de gemeente, behalve voor het leerlingenvervoer, ook verantwoordelijk voor het toezicht op de naleving van de leerplicht, de onderwijshuisvesting en het achterstandenbeleid. Bovendien is de gemeente per 1 januari 2015 verantwoordelijk voor de zorg voor jeugd.Het leerlingenvervoer is een van de thema’s die bij het op overeenstemming gericht overleg ter sprake kunnen komen. In het ondersteuningsplan wordt aangegeven op welke scholen extra ondersteuning wordt geboden en welke tussenvoorzieningen er zullen worden gecreëerd. Hiervan is een helder overzicht nodig, waaruit duidelijk valt op te maken wat de gevolgen zijn voor het vervoer van leerlingen.
Gemeenten zijn bij het op overeenstemming gerichte overleg én bij de voorbereiding daarvan met de scholen in gesprek. De partijen zijn zodoende van elkaars inspanningen en beleid op de hoogte. Uit het bovenstaande volgt logischerwijs dat de gemeente bij de beoordeling van een aanvraag van een vervoersvoorziening het ondersteuningsplan betrekt, zoals is vastgelegd in het derde lid van artikel 3 van de modelverordening.Instellingen voor cluster 1 en 2
Voor instellingen voor cluster 1 en 2 geldt het volgende: De instelling of de reguliere school waar de leerling is aangemeld of staat ingeschreven vraagt de toelaatbaarheid tot een instelling aan bij de commissie van onderzoek. Deze commissie beoordeelt aan de hand van criteria of een leerling is aangewezen op onderwijs op de instelling of op begeleiding vanuit de instelling.
Als de leerling niet toelaatbaar is tot de instelling, kunnen ouders hun kind inschrijven bij een reguliere school of, als daar reden voor is, bij een school voor (voortgezet) speciaal onderwijs. De ouders kiezen zelf voor een school, maar kunnen daarbij advies krijgen van de commissie van onderzoek van de instelling. Bepaalt deze commissie dat de leerling extra ondersteuning nodig heeft op een reguliere school, dan krijgt de leerling begeleiding vanuit de instelling. -
Van symbiose is sprake als een leerling is ingeschreven op een (v)so-school, en lessen volgt op een andere school waarmee de (v)so-school een overeenkomst gesloten heeft. Dit kan een school zijn voor regulier (voortgezet) onderwijs, maar ook een mbo-school.
Wanneer de leerling op grond van de verordening in aanmerking kwam voor een vervoersvoorziening naar de (v)so-school, is het redelijk ook een vervoersvoorziening toe te kennen naar de school waar een symbiose-overeenkomst mee gesloten is. Daarbij moet dan wel aan de voorwaarden worden voldaan die in de verordening staan vermeld. Denk hierbij aan de afstand en de schooltijden. Uitgangspunt is dat op ‘normale schooltijden’ wordt vervoerd, zodat zoveel mogelijk combinatieritten kunnen worden gereden.
Vervoer van de ene school naar de andere valt niet onder de verordening.
-
Wanneer een school verbouwd wordt en leerlingen op een andere locatie opgevangen worden, is het niet automatisch zo dat de gemeente alle leerlingen naar die locatie vervoert. Per leerling moet de verordening leerlingenvervoer van de gemeente waar het kind woont toegepast worden. Voor leerlingen die al een voorziening leerlingenvervoer kregen, geldt artikel 7van de (VNG-Model)verordening. Hierin is bepaald dat bij een wijziging die van invloed is op de verstrekte bekostiging, de aanspraak op bekostiging vervalt en het college al dan niet opnieuw bekostiging voor vervoer verstrekt. Het college gaat dan dus opnieuw kijken of voldaan wordt aan de afstandsgrens (met name relevant als de nieuwe locatie dichterbij is) en het nog steeds gaat om de dichtstbijzijnde toegankelijke school van de soort en de richting (vooral relevant als de nieuwe locatie verder weg gelegen is). Wordt hieraan voldaan, dan bestaat er aanspraak op leerlingenvervoer.
Voor leerlingen die nog geen vervoersvoorziening kregen moet een aanvraag worden ingediend. De gemeente gaat deze aanvraag als iedere andere aanvraag toetsen. Ook hierbij wordt natuurlijk (onder meer) gekeken of voldaan wordt aan de afstandsgrens en of het om de dichtstbijzijnde toegankelijke school van de soort en de richting gaat. Wanneer ouders geen aanspraak op leerlingenvervoer kunnen maken moeten zij samen met de school bekijken hoe de eventuele extra kosten die zij voor vervoer maken opgevangen worden. Vaak regelen scholen zelf het vervoer tussen de oude en nieuwe locatie.
-
Wanneer de dichtstbijzijnde school niet toegankelijk is voor een leerling omdat er een wachtlijst bestaat, dient bekostiging plaats te vinden naar de eerstvolgende dichtstbijzijnde, toegankelijke school. De aanspraak op vervoer naar deze verder weg gelegen school blijft bestaan zolang er een wachtlijst is voor de dichtstbijzijnde school. Indien de wachtlijst is opgelost - de gemeente dient naar de duur van de wachtlijst te informeren - kan de bekostiging beperkt worden tot aan de dichtstbijzijnde school, aangezien deze weer toegankelijk is geworden (er is geen wachtlijst meer). Dit is onafhankelijk van het feit of de leerling vanaf dat moment ook daadwerkelijk de dichtstbijzijnde school gaat bezoeken. Ouders zijn vrij om hun kind naar elke school van hun keus te laten gaan, echter in het kader van het leerlingenvervoer hoeft slechts een vervoerskostenvergoeding naar de dichtstbijzijnde, toegankelijke school te worden verstrekt.
Dieren
-
De Woningwet bevat voorschriften over ongedierte, reinheid en preventie. Art. 8, tweede lid, onder 2 en 3 Woningwet. De gemeente heeft de taak toe te zien op de naleving van de voorschriften van de bouwverordening en ingeval van overtreding handhavend op te treden. Handhaven is plicht, gedogen is uitzondering. In gevallen van dieren die een gevaar opleveren voor de volksgezondheid (ratten) is het nauwelijks voorstelbaar dat u redenen heeft om niet op te treden.
Een handhavend optreden kan onder meer bestaan uit bestuursdwang, waarbij van overheidswege de nodige maatregelen worden getroffen. U kunt dit zelf doen of - althans de uitvoerende maatregelen - uitbesteden aan een deskundig bedrijf. Onder deskundig bedrijf kunt u verstaan een bedrijf met iemand die in het bezit is van het vakbekwaamheidsdiploma SVO (Stichting Vakopleiding Ongediertebestrijding). Bestuursdwang geschiedt op kosten van de overtreder.
Dan moet die overtreder wel bekend zijn. Wanneer niemand iets doet en de diertjes zich vermenigvuldigen is op een gegeven moment een flatgebouw, een hele straat of buurt vergeven van het gedierte. Dan is de oorsprong meestal niet te achterhalen en blijft de gemeente zitten met de kosten. Want er wordt van uitgegaan dat de gemeente een zorgplicht heeft op het gebied van de volksgezondheid.
In het verleden is uit jurisprudentie gebleken dat kostenverhaal in redelijkheid dient te geschieden en dit had tot gevolg dat voor zover een bestuursdwangactie mede op basis van algemene volksgezondheid en leefbaarheid geschiedt, dit deel van de kosten niet kan worden verhaald op de individule burger.
Dit verhaal heeft voor de praktijk enkele concrete gevolgen gehad: melden van ongedierte laagdrempelig maken, dus de burger hoeft niet te vrezen voor hoge kosten, want dan meldt hij niet. Zo snel mogelijk optreden: overleg, handhavingsactie, afspraken maken met grote woning- en gebouwbeheerders (corporaties).
Indien vaststaat dat er een algemeen volksgezondheidsbelang / leefbaarheid aan de orde is, en dit is altijd het geval waar het gaat over ratten, zelf pro actief optreden en niet wachten totdat een burger meldt. Pro actief betekent zelf optreden op eigen verantwoordelijkheid en kosten.
Uitzondering is de rattenbestrijding in gebieden die in beheer zijn van een Waterschap e.d. en in bedrijven die een bijzondere aantrekking hebben op ongedierte (graanopslag enz). Bij deze laatstgenoemde categorie is meestal een deskundig bestrijdingsbedrijf of een loonbedrijf door het waterschap of het agrarische (bedrijf) ingeschakeld voor ongediertebestrijding.
Het Kennisinstituut Beheersing Ongedierte (KiBO) is het wetenschappelijke instituut op het gebied van de preventie en bestrijding van ‘ongedierte’. Het kennisinstituut ontwikkelt op basis van wetenschappelijke- en praktijkkennis (voorlichtings-)materiaal om op een zo duurzaam mogelijke wijze invulling te geven aan het beheersen van ongedierte, tegenwoordig plaagdieren genoemd*.
De branche van bestrijdingsbedrijven heeft zich verenigd in de NVPB www.nvpb.org/ . De VNG heeft geen specifieke expertise om vragen rond bestrijding van ongedierte te beantwoorden. Voorts is van belang de website over de dierplaagbestrijding www.kad.nl. Het KAD adviseert gemeenten en anderen over de aanpak van de bestrijding. Veel gemeenten hebben een contract met het KAD gesloten over deze dienstverlening.
*Met betrekking tot de terminologie volledigheidshalve het volgende. Deskundigen uit Wageningen menen dat ongedierte niet bestaat, elk dier heeft nut. Dieren waarvan de mens soms hinder ondervinden, noemen we plaagdieren, een verzameling plaagdieren een dierplaag. -
Artikel 2:60 van de VNG model APV regelt dat het college plaatsen kan aanwijzen waar het verboden is om:
- dieren te houden
- of meer dieren te houden dan een door het college bepaald aantal
- of dieren te houden anders dan volgens het college bepaalde regels.
De bedoeling van dit artikel is dat het college kan optreden tegen mensen die door het houden van dieren geluidsoverlast, stank of andere hinder veroorzaken. Meestal gebeurt dat door voor te schrijven dat er niet meer dan een bepaald aantal dieren mogen gehouden, of dat er bepaalde maatregelen worden genomen die het geluid beperken of ervoor zorgen dat dieren niet meer ontsnappen.
Bij de toepassing van dit artikel is een aantal zaken van belang:
- Geen twee situaties zijn hetzelfde. In beginsel is het in Nederland normaal gebruikelijk dat iemand huisdieren houdt, en de overheid past enige terughoudendheid bij het optreden daartegen. Bij klachten zal het college moeten bekijken wat redelijk is in het geval zoals dat er ligt. Het houden van een paard op een ruim plattelandsperceel zal niet snel reden zijn tot optreden, in de bebouwde omgeving kan dat anders liggen (Uitspraak ABRvS 3 juli 1999, JG 99.0003).
- Probleem is dat de rechtspraak rond deze bepaling sterk is gejuridificeerd. Om redenen die nooit helemaal duidelijk zijn geworden hanteren rechters hier maatstaven die zijn ontleend aan zware milieuzaken. Wanneer het college weigert tot handhaving over te gaan of niet in de mate als door klagers gewenst is de rechter vrij snel geneigd te oordelen dat de klachten in onvoldoende mate zijn onderzocht en dat er bijvoorbeeld geluidsmetingen hadden dienen plaats te vinden (Rechtbank Alkmaar 8 juli 2009 LJN BJ3796, Afdeling Bestuursrechtspraak 17 september 2008 LJN BF1006). Op die manier kan een burenruzie de gemeente veel werk opleveren. Er zijn gemeenten die om die reden deze bepaling uit hun APV hebben geschrapt. In elk geval is het van belang om voor de toepassing van dit artikel beleid vast te stellen waarin wordt vastgelegd dat de handhavingscapaciteit beperkt is, dat het houden van huisdieren in Nederland normaal gebruik is waarbij enige hinder moet worden geduld, en in welke gevallen en bij welke mate van hinder wel wordt opgetreden.
Alternatieven
- Wanneer grote aantallen dieren worden gehouden is het mogelijk dat dit gezien de aard, de omvang en de intensiteit van de ruimtelijke uitstraling die dat heeft, die uitstraling zo groot is dat die planologisch niet meer verenigbaar is met de bestemming “wonen” van het perceel. In dat geval kan worden gehandhaafd tegen een overtreding van het bestemmingsplan (ABRvS LJN BY6666).
- In plaats van de modelbepaling 2:60 zou kunnen worden gewerkt met een zorgplichtbepaling zoals dat in de gemeente Rotterdam gebeurde (met die aantekening dat die alleen zag op honden, niet op overlast door andere dieren): “De eigenaar of houder van een hond draagt er zorg voor dat de hond niet hinderlijk is voor de omgeving of de nachtrust verstoort door aanhoudend geblaf of gejank”.
-
Uitgebreide vraag. Er wordt op een perceel met de bestemming Wonen circa 25 honden en nog een aantal andere dieren gehouden. De situatie is geëscaleerd en de onmiddellijke omgeving ervaart veel overlast. Er is door hen reeds een privaatrechtelijke procedure gestart die zij in eerste instantie hebben gewonnen. Er wordt momenteel nagedacht over een bestuursrechtelijk trajec en eventueel bestuursdwang.
Op het perceel rust de bestemming Wonen. De (zwakbegaafde) bewoners houden de dieren 'hobbymatig' en beschouwen de dieren als hun kinderen. De dieren worden niet ten behoeve van commerciële doeleinden gehouden. Kan er worden opgetreden door te stellen dat het houden van de dieren qua aantal, ruimtelijke uitstraling en aard, het hobbymatige karakter overstijgt?
Artikel 2:60 van de VNG model APV regelt dat het college plaatsen kan aanwijzen waar het verboden is om:
- dieren te houden
- of meer dieren te houden dan een door het college bepaald aantal
- of dieren te houden anders dan volgens het college bepaalde regels.
De bedoeling van dit artikel is dat het college kan optreden tegen mensen die door het houden van dieren geluidsoverlast, stank of andere hinder veroorzaken. Meestal gebeurt dat door voor te schrijven dat er niet meer dan een bepaald aantal dieren mogen gehouden, of dat er bepaalde maatregelen worden genomen die het geluid beperken of ervoor zorgen dat dieren niet meer ontsnappen.
Bij de toepassing van dit artikel is een aantal zaken van belang:
- Geen twee situaties zijn hetzelfde. In beginsel is het in Nederland normaal gebruikelijk dat iemand huisdieren houdt, en de overheid past enige terughoudendheid bij het optreden daartegen. Bij klachten zal het college moeten bekijken wat redelijk is in het geval zoals dat er ligt. Het houden van een paard op een ruim plattelandsperceel zal niet snel reden zijn tot optreden, in de bebouwde omgeving kan dat anders liggen (Uitspraak ABRvS 3 juli 1999, JG 99.0003).
- Probleem is dat de rechtspraak rond deze bepaling sterk is gejuridificeerd. Om redenen die nooit helemaal duidelijk zijn geworden hanteren rechters hier maatstaven die zijn ontleend aan zware milieuzaken. Wanneer het college weigert tot handhaving over te gaan of niet in de mate als door klagers gewenst is de rechter vrij snel geneigd te oordelen dat de klachten in onvoldoende mate zijn onderzocht en dat er bijvoorbeeld geluidsmetingen hadden dienen plaats te vinden (Rechtbank Alkmaar 8 juli 2009 LJN BJ3796, Afdeling Bestuursrechtspraak 17 september 2008 LJN BF1006). Op die manier kan een burenruzie de gemeente veel werk opleveren. Er zijn gemeenten die om die reden deze bepaling uit hun APV hebben geschrapt. In elk geval is het van belang om voor de toepassing van dit artikel beleid vast te stellen waarin wordt vastgelegd dat de handhavingscapaciteit beperkt is, dat het houden van huisdieren in Nederland normaal gebruik is waarbij enige hinder moet worden geduld, en in welke gevallen en bij welke mate van hinder wel wordt opgetreden.
Alternatieven
- Wanneer grote aantallen dieren worden gehouden is het mogelijk dat dit gezien de aard, de omvang en de intensiteit van de ruimtelijke uitstraling die dat heeft, die uitstraling zo groot is dat die planologisch niet meer verenigbaar is met de bestemming “wonen” van het perceel. In dat geval kan worden gehandhaafd tegen een overtreding van het bestemmingsplan (ABRvS LJN BY6666).
- In plaats van de modelbepaling 2:60 zou kunnen worden gewerkt met een zorgplichtbepaling zoals dat in de gemeente Rotterdam gebeurde (met die aantekening dat die alleen zag op honden, niet op overlast door andere dieren): “De eigenaar of houder van een hond draagt er zorg voor dat de hond niet hinderlijk is voor de omgeving of de nachtrust verstoort door aanhoudend geblaf of gejank”.
-
Per 1 januari 2009 is de Regeling Agressieve Dieren (RAD) ingetrokken. Deze regeling hield in dat het houden, fokken of verhandelen van pitbullterriërs was verboden. De intrekking van deze regeling is alleen van betekenis voor pitbullterriërs. Aan de regels voor alle andere honden is niets veranderd. Desondanks leidde intrekking van de RAD tot vragen over de mogelijkheden van gemeenten om op te treden bij bijtincidenten. De VNG- ledenbrief geeft informatie over: - mogelijkheden van gemeenten om op te treden bij bijtincidenten - noodzaak enkele wijzigingen door te voeren in de APV - mogelijkheid om een handhavingsbeleid voor bijtincidenten op te stellen. VNG-ledenbrief Gemeentelijk optreden bij incidenten met honden n.a.v. intrekking RAD ( Lbr. 09/081, juni 2009)