Deze keer was er geen reguliere vergadering maar een ‘heimiddag’. Het VNG-bestuur besprak in kasteel Kerckebosch in Zeist 3 onderwerpen: de VNG-inzet richting het Overhedenoverleg, het thema ‘Gemeenten ontwikkelen zich tot 1 sterke bestuurslaag’, en de inzet om Nederland weerbaarder te maken.
Inzet VNG richting Overhedenoverleg op 11 maart
Het bestuur begon met het bespreken van de inzet en aanpak van de VNG richting het Overhedenoverleg op 11 maart die gericht is op het sluiten van een deal bij de Voorjaarsnota. De gemeentelijke begrotingen voor 2026-2029 worden binnenkort opgesteld. Gemeenten staan aan de rand van het ravijn. De Voorjaarsnota (een update van de bij Prinsjesdag gepresenteerde begroting over 2025, maar vooral de belangrijkste voorzet voor de begroting van 2026 en de jaren erna) is de laatste gelegenheid om het onheil af te wenden voor 2026 en verder. Daarom richt deze aanpak zich op de Voorjaarsnota.
De inzet van de VNG voor de Voorjaarsnota is om te zorgen voor een goede structurele uitgangspositie door:
- Dempen bezuiniging gemeentefonds vanaf 2026
- Structurele dekking van kosten jeugdzorg
- Indexering van de fondsen passend bij stijgende kosten op wettelijke (zorg)taken
Het bestuur constateert dat de tijd dringt. In politiek Den Haag is weinig tot geen besef over de ernst van de situatie en het belang dat gemeenten hechten aan een ‘financieel akkoord’ bij de Voorjaarsnota. Gemeenten moeten snel duidelijk maken hoe ernstig de situatie is en wat er op het spel staat in de besprekingen op weg naar de Voorjaarsnota.
Gemeenten zijn niet tevreden als alleen de financiën voor jeugdzorg wordt opgelost. Juist de ‘optelsom’ van de verschillende ravijnen maakt de situatie onhoudbaar. Het kabinet heeft gemeenten nodig om hun plannen te realiseren. Zonder deal bij de Voorjaarsnota zullen de gevolgen groot zijn voor jeugdzorg, inwoners én het kabinet.
Het bestuur bespreekt de strategische uitgangspunten voor de aanpak inclusief de communicatie- en lobby-aanpak die erop gericht is maximale druk op te voeren richting kabinet. Ook bespreekt het bestuur de vraag over een mogelijke extra ALV in maart. Afgesproken is om in de bestuursvergadering van 14 februari hierover een besluit te nemen.
Eén sterke bestuurslaag: krachten bundelen, kosten verlagen
Vervolgens besprak het bestuur het thema ‘Gemeenten ontwikkelen zich tot één sterke bestuurslaag’, één van de ontwikkelthema’s uit de Verenigingsstrategie die op de ALV van 2023 is vastgesteld. In de geactualiseerde resolutie, die aangenomen werd op de ALV van 29 november 2024, is dit als volgt verwoord: gemeenten spannen zich in, via onder meer onderlinge samenwerking en doelmatigheidsverbetering, om naar vermogen bij te dragen aan de noodzakelijke balans tussen taken en middelen.
Het bestuur voert het gesprek hierover aan de hand van 3 dilemma’s:
- Collectieve oplossingen of lokale beleidsvrijheid?
- Gaan we het gebruik van collectieve diensten en standaarden door gemeenten monitoren en elkaar daarop aanspreken?
- Hoe gaan we om met investeringen door koplopers?
Portefeuillehouder Roel Wever, voorzitter van het College voor Dienstverleningszaken, neemt de aandachtspunten vanuit het bestuur mee in de verdere uitwerking.
Weerbare samenleving
Te gast waren Pieter Jaap Aalbersberg, Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) en Koen Davidse directeur-generaal Beleid bij het ministerie van Defensie. Aanleiding is de brief naar de Kamer waarin wordt aangekondigd dat er de komende jaren extra inzet nodig is om Nederland weerbaarder te maken. Ook alle burgemeesters ontvingen een brief hierover van de NCTV.
Aalbersberg en Davidse lichtten in een presentatie toe wat de toenemende dreigingen kunnen zijn (bijvoorbeeld langdurige stroomuitval of uitval van ICT-voorzieningen) en wat de gevolgen hiervan zijn voor de samenleving. Het is van groot belang om ons hierop voor te bereiden en de samenleving weerbaar te maken. Daarbij spelen gemeenten op verschillende manieren een belangrijke rol, zoals de communicatie naar inwoners en de vraag wat in een bepaalde situatie prioriteit heeft (verdeling van schaarste).
Het bestuur constateert dat het van belang is het gesprek hierover binnen gemeenten zo breed mogelijk te voeren. Ook gaat het bestuur akkoord met het voorstel voor het uitwerken van een bestuurlijke opdracht over hoe de VNG gemeenten hierin kan ondersteunen. Dit onderwerp komt op korte termijn terug in het bestuur.
Overige onderwerpen
Verder is het bestuur bijgepraat over de stand van zaken rond asiel, het IZA (integraal zorgakkoord) en de Cao Gemeenten.