Scouting Paulus is een bloeiende scoutingvereniging in Helmond. Zoals overal in het land staan vrijwilligers elke week klaar om kinderen en jongeren een leuke ochtend of middag te bezorgen. Dat ze daarmee ook meewerken aan de duurzame ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties, de SDG’s (Sustainable Development Goals), daar zullen ze niet altijd bij stilstaan. Toch is dat zo: de activiteiten dragen bij aan een goede gezondheid en welzijn (doel 3), aan de vermindering van ongelijkheid (doel 10), en aan doel 15, leven op het land. Met een waarde van 140.000 euro per jaar.
Naast Scouting Paulus kent Helmond veel meer sociale initiatieven of ondernemingen die bijdragen aan het realiseren van de SDG’s en elk een eigen sociale handafdruk hebben. Bijna zestig daarvan zijn nu in kaart gebracht, die bij elkaar opgeteld een geschatte ‘impactwaarde’ van jaarlijks 9 miljoen euro hebben: de social handprint van de gemeente. 
Helmond is een Global Goals-gemeente en een van de 116 die zich hebben gecommitteerd aan het streven naar een eerlijke en duurzame wereld, met gelijke rechten en kansen voor iedereen. Dat kunnen ze doen door de eigen ecologische en sociale voetafdruk te verminderen, bijvoorbeeld via maatschappelijk verantwoorde inkoop en verduurzaming van hun gebouwen, wagenpark, infrastructuur en groenbeheer. Maar ook door hun bewoners, bedrijven en organisaties te stimuleren.

Een impactwaarde van 9 miljoen euro

Beurswaarde

Dat alle Helmondse initiatieven, van Scouting Paulus in Helmond-Oost tot de speeltuin in Helmond-West en van de Stichting Duofietsen tot de kringloopwinkel van Terre des Hommes, optellen tot een impactwaarde van 9 miljoen euro, weet de gemeente dankzij MAEX, de ‘Maatschappelijke AEX’ die met de social handprint inzicht geeft in de sociale impact van deze maatschappelijke initiatieven. De social handprint is gebaseerd op de  SDG’s. Volgens de bedenkers van MAEX worden sociale initiatieven en ondernemingen tot nu toe onvoldoende gewaardeerd. Ze maken niet of nauwelijks deel uit van de betekeniseconomie en hebben onvoldoende toegang tot kapitaal, kennis en klanten. MAEX biedt een platform en tools waarmee initiatieven, bedrijven en organisaties samen impact kunnen maken, meten en managen. ‘Waar partijen elkaar kunnen vinden en krachten kunnen bundelen’, zoals MAEX op de eigen website meldt.
In 2018 spraken de coalitiepartijen in Helmond af dat de gemeente elk jaar 1 euro per inwoner zou besteden aan extra projecten rondom de SDG’s, iets minder dan 100.000 euro. Dat komt bovenop het totale subsidieprogramma waarin per jaar miljoenen omgaan. ‘De vraag is, hoe maak je nou inzichtelijk wat je met dat geld bereikt, wat is de impact van je investering? Daarvoor is de MAEX erg handig’, zegt wethouder Cathalijne Dortmans (GroenLinks). 

Foto

Zoals ze dat ook doet voor de individuele organisaties die aan MAEX genoteerd zijn, zo berekent MAEX voor de gemeente als geheel een social handprint, een ‘foto’ van alles wat er in de gemeente gebeurt. In één oogopslag wordt duidelijk wat alle initiatieven kunnen bijdragen aan de SDG’s en wat hun sociale waarde is. Voor Helmond waren dat in maart van dit jaar nog 45 initiatieven, dit jaar is het al gegroeid tot 57. 
Dortmans: ‘Met die foto zien we wat er in de stad gebeurt op alle zeventien duurzaamheidsdoelen. Als we constateren dat er op bepaalde doelen heel veel gebeurt, of heel weinig, dan zouden we ervoor kunnen kiezen om voor bepaalde doelen iets extra’s voor elkaar te krijgen.’
Overigens denkt de wethouder dat er in Helmond ‘nog veel meer’ gebeurt dan de bonte verzameling van initiatieven en clubs die nu in de social handprint worden weergegeven. ‘Er gebeurt veel meer dan wij als gemeente weten. Als initiatieven zich ook bij MAEX aansluiten, dan helpt dat ons het plaatje concreter te krijgen. Het laat ook zien dat je als gemeente niet alles hoeft te initiëren of te stimuleren, omdat er ook heel veel vanzelf gebeurt.’
Dat een vereniging of een sociale onderneming dankzij MAEX ook ziet wat zij in klinkende munt waard is voor de samenleving, kan ook helpen bij het aanvragen van een subsidie. ‘Maak het maar inzichtelijk, zou ik zeggen.’

Sociale waarde is nu nog niet verhandelbaar

Betekeniseconomie

Gerda Deekens was in 2015 een van de initiatiefnemers van MAEX, het platform dat allerlei sociale initiatieven inzichtelijk wil maken en er ook een ‘beurswaarde’ aan hangt. ‘Sociale waarde is nu nog niet verhandelbaar’, zegt ze, ‘maar daar gaan we wel naartoe. Dat je niet alleen maar kijkt naar de financiële waarde van wat er in de samenleving gebeurt, maar ook naar de ecologische, economische en sociale waarde. Wij hebben de social handprint ontwikkeld als meetinstrument waarmee we duidelijk maken wat een initiatief bijdraagt aan de SDG’s. Met een maatschappelijke beurswaarde kunnen ze deel gaan uitmaken van de betekeniseconomie.’
Daarmee doelt Deekens op de trend dat ‘brede welvaart’ de indicator wordt voor de ontwikkeling van de samenleving, in plaats van het bruto binnenlands product (bbp). Betekenisgeving en zingeving zouden de belangrijkste vorm van waarde-uitwisseling moeten worden. 

Bureaucratie

De social handprint zou ook volgens haar de basis voor een subsidie- of financieringsaanvraag kunnen zijn. ‘Het bespaart zowel initiatieven, ondernemingen als fondsen bureaucratie en moeite. En voor gemeenten is het ook interessant: Amsterdam vraagt voor een subsidieaanvraag al een social handprint, Helmond denkt daarover na. Nu weten gemeenten vaak niet wat er met hun subsidie gebeurt, met een social handprint zien ze hoe die echt rendeert. En je kunt het als gemeente ook gebruiken voor je inkoopketen; bedrijven die meedoen in een aanbesteding kun je dan vragen een social handprint in te dienen. Over die mogelijkheid zijn we nu bijvoorbeeld met Utrecht in gesprek.’
MAEX zet ook andere partijen aan het denken. Deekens: ‘Er zijn fondsen die bijvoorbeeld wel buurthuizen een donatie geven, maar een inloopcentrum niet. Dat is best gek, want de waarden die ze genereren, zijn identiek.’
Helemaal nieuw is het idee om aan vrijwilligerswerk een prijskaartje te hangen niet. In 2013 liet Scouting Nederland onderzoeken wat de impact van scouting was op de samenleving als geheel. Het vrijwilligerswerk bespaarde de samenleving jaarlijks 160 miljoen euro, was de conclusie toen. Daarnaast zou scouting nog eens 28 miljoen aan economische toegevoegde waarde leveren. Maar dat was toen nog volgens het oude denken, met het bnp als maat der dingen. De social handprint maakt de koppeling met de internationale VN-doelen, waaraan Nederland zich ook heeft gecommitteerd.

Het gaat soms om kleine dingen

Subsidiekader

In Helmond wordt het subsidiekader opnieuw bezien. Dortmans: ‘De raad wil toch weten wat een subsidie oplevert. We onderzoeken nu of de social handprint kan bijdragen aan het inzichtelijk maken van de impact van een subsidie. In algemene zin is het positief dat we aan de sociale waarde van initiatieven een prijs kunnen hangen. Wat levert het op, maar ook: wat kost het?’ 
De social handprint is volgens de wethouder ook een goed communicatie-instrument. ‘Een begroting wordt niet door heel veel inwoners gelezen. Hoe zorg je er voor om onze doelstellingen op het gebied van de SDG’s meer benaderbaar en bereikbaar te maken? Hoe geef je hun het gevoel van: “hé, daar lever ik ook een bijdrage aan”? De SDG’s zijn heel abstract, “iets” van de VN in New York. Maar het gaat soms om kleine dingen. Met dit instrument maak je van iets abstracts iets wat dagelijks herkenbaar is.’
En je hoeft geen Global Goals-gemeente te zijn om mee te doen, zegt Deekens. ‘Gemeenten kijken allemaal naar hun eigen situatie en dan gaat het over meer sociale cohesie, of minder armoede in de wijk. Inmiddels weten we dat bijna alles, tot cultuur aan toe, bijdraagt aan de SDG’s. Ook als je geen Global Goals-gemeente bent doe je dat al, alleen weet je het niet. Waar het om gaat, is dat je inzichtelijk maakt wat er allemaal in je gemeente gebeurt en hoe alle partijen daar gezamenlijk aan bijdragen. Zo werken we samen aan meer impact.’