‘In onze gemeente wordt nog zelden een kind uit huis geplaatst. Ik durf te stellen dat dit komt door het Scheidingsplein, omdat wij er al bij zijn voordat het escaleert en je zo complexe scheidingen voorkomt. Als je bedenkt dat één uithuisplaatsing van een kind, naast het emotionele drama voor alle betrokkenen, de gemeente drie ton kost… Nog los van de zorgkosten.’
Aan het woord is Mary van Gent. Ze is wethouder van Hollands Kroon (Senioren Hollands Kroon) en staat aan de basis van het Scheidingsplein. Na een bezoek in Noorwegen naar een soortgelijk initiatief in 2016 startte ze in haar eigen gemeente. Gaandeweg enthousiasmeerde ze steeds meer gemeenten om mee te doen.

Negatieve impact kinderen
Via het Scheidingsplein kunnen ouders informatie vinden, ontvangen ze hulp bij Villa Pinedo, het Juridisch Loket of het wijkteam, krijgen kinderen ondersteuning tijdens en/of na het scheidingsproces en leren professionals hoe ze samenwerken als ze met ouders in scheiding te maken krijgen. Niet dat de gemeente scheidingen moet willen voorkomen. ‘Wel hoe ouders ermee omgaan, zodat de negatieve impact op kinderen zo beperkt mogelijk blijft.’ Wat werkt, merkt Van Gent, is dat wijkteamwerkers getraind zijn in het herkennen van problematiek rond scheiden en dan passende hulp aanbieden aan ouders en kinderen. En dat de tweedelijnszorg nauw samenwerkt, waarmee dure zorg voorkomen wordt.

Minder kosten
Een andere bijkomstigheid, tegen de trend in bij de meeste gemeenten: er is minder aanspraak op jeugdhulp en daarmee minder kosten. En de jeugdbescherming in Hollands Kroon ziet al een dalende trend van scheidingsgerelateerde aanmeldingen. Van betutteling is geen sprake: ‘Ouders zoeken zelf hulp, er wordt niets opgedrongen. Alleen in het aanbod en de bekendheid is voorzien,’ stelt Van Gent.

Buddycontact
De betrokken gemeenten nemen een basispakket af van het Scheidingsplein, bestaande uit de website met eigen content en aanbod, mediacampagnes en de diensten van Villa Pinedo (voor ondersteuning bij scheiding) voor tien ouderbijeenkomsten en online trainingen, alsmede buddycontact voor kinderen en jongeren. Daarnaast krijgen professionals trainingen over complexe scheidingen, is er nauw contact met de keten van rechtspraak, Veilig Thuis, de GGD en het onderwijs en zijn de gemeenten verenigd in een lerend netwerk.
Dat zoveel verschillende gemeente meedoen is een groot goed, benadrukt Marleen Ton, aangesteld als bovenregionaal projectcoördinator. ‘Ze liften mee op de bekendheid van het Scheidingsplein in andere gemeenten. Gescheiden ouders wonen namelijk niet altijd in dezelfde gemeente, terwijl ze wel gebaat zijn bij dezelfde hulp of zorg. Bovendien vinden ze het vaak fijner wanneer ze nadenken over scheiding om een voorlichtingsbijeenkomst in een andere gemeente te volgen. Daarnaast helpt de samenwerking gemeenten om nieuwe werkwijzen met elkaar te ontwikkelen, in het lerende netwerk.’
Zo werd in Brabant geëxperimenteerd met één familieadvocaat plus een gedragskundige voor beide ouders. Ze vertelden daarover op uitnodiging in het lerende netwerk en omdat dat een soepeler verlopende scheiding lijkt op te leveren, verkent het Scheidingsplein of ze een soortgelijke pilot gaan opzetten.

Ouders zoeken zelf hulp, er wordt niets opgedrongen

Een van de deelnemende gemeenten aan het Scheidingsplein is Heemskerk. Wethouder Piet Burgering (D66) begreep de urgentie van hulp door de gemeente aan ouders in scheiding, toen hij bij zijn aantreden schokkende cijfers vernam. ‘Ik hoorde dat 80 procent van de kinderen in de jeugdhulp uit gebroken gezinnen komt. En in de reclassering gaat het om maar liefst 92 procent. Dat was nieuw voor mij en voor andere politici die ik dit vertel.’ Waarmee hij maar wil zeggen: hier valt enorme winst te behalen.

Relatietherapie
In het lerend netwerk loopt er naast de pilot met één advocaat voor beide ouders, ook een proefproject in Gouda, voor stellen in moeilijkheden. Zij krijgen relatietherapie aangeboden. In Alkmaar is een lokaal lerend netwerk opgestart om samen te werken aan relatieversterking met de GGD.
Een ander vernieuwend idee is een juridisch loket voor iedereen, niet alleen voor degenen met een laag inkomen en weinig spaargeld. In Hollands Kroon loopt daarvoor een pilot. Daarnaast worden ook flexwoningen voor spoedzoekers gebouwd, onder wie gescheiden ouders. Zodat woningschaarste of te dure koophuizen er niet voor zorgen dat stellen nog gedwongen bij elkaar wonen.
Een ander idee dat werd geboren, is om aan de rechter te vragen om jeugdhulp op te leggen in plaats van gesloten jeugdhulp. Het vereiste een gedegen juridisch voortraject, maar is in de regio van Van Gent intussen gerealiseerd. Wethouder Van Gent is verder blij met de aanbesteding van de Wmo en de jeugdhulp bij één aanbieder, Incluzio. ‘Die kan snel schakelen, het zorgt voor lage administratieve lasten en indicaties zijn niet nodig. We zien al dat dure zorg afneemt. En dan mogen de kosten voor preventie best omhoog.’
Financieel is het Scheidingsplein nog een complex construct – logisch, omdat het startte als pilot. De betrokken aanbieders sturen nu nog aparte facturen per gemeente en gemeenten dragen naar rato van inwoneraantal bij aan de kosten voor diensten, promotiemateriaal, websiteonderhoud en campagnes van het Scheidingsplein. Projectcoördinator Marleen Ton: ‘We ontwikkelen het Scheidingsplein nu door naar een bestendige structuur.’

Consequenties
Een bovenregionale coördinator is wel een vereiste voor de samenwerking en het aanjagen van innovatie, denkt Ton. ‘Dat helpt om de grote lijnen in de gaten te houden en als verbindende factor bij het verder ontwikkelen en innoveren.’
Dus ja, stelt wethouder Burgering van Heemskerk vast: ‘Hulp bij scheiding is een verantwoordelijkheid van gemeenten. Je moet ouders bewust maken van de consequenties voor de kinderen. Alleen al omdat vrienden en kennissen toch vaak partij kiezen en meegaan in het verhaal van de ene ouder. De voorlichting daarover en ondersteuning daarbij zijn, zeker voor onze minderjarige inwoners, gewoon een gemeentelijke taak.'