De VNG, Cedris, FNV en CNV hebben minister Carola Schouten van Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen per brief opgeroepen in gesprek te gaan over extra geld voor de uitvoering van de Participatiewet en de Wet sociale werkvoorziening (Wsw). De zorgen bij gemeenten zijn groot. Er zijn oplopende tekorten bij het begeleiden van mensen en zorgen over het voortbestaan van de sociale infrastructuur die in de afgelopen decennia is opgebouwd. Gemeenten maken zich ook zorgen over de bestaanszekerheid van de werknemers. 

Voor de uitvoering van de Wsw en de Participatiewet zijn gemeenten afhankelijk van rijksbijdragen. De beschikbare budgetten zijn beduidend lager dan de uitvoerings- en loonkosten. Hierdoor hebben gemeenten in de afgelopen tien jaar ongeveer 1,25 miljard euro tekort voor de Wsw uit eigen middelen opgevangen. Het beschikbare budget voor uitvoering van de Participatiewet is beduidend minder dan voor de Wsw. Om te voorkomen dat de tekorten nog verder oplopen, is aanvullende financiering bittere noodzaak.

Oplopende tekorten
De invoering van de Wet arbeidsmarkt in balans (Wab) heeft voor complexiteit en verder oplopende tekorten gezorgd. Bij sommige werkgevers waren, vanwege uitleenconstructies, soms wel twintig verschillende cao’s van toepassing, die vaak een ruimer beloningsbeleid kenden dan de arbeidsvoorwaardenregeling van vóór de invoering. Een deel van de kostenstijgingen is met de afspraken in de cao Aan de slag, voor mensen die via een sociaal ontwikkelbedrijf werken, teruggedrongen. De cao is immers op verschillende onderdelen soberder dan aanpalende cao’s om zo uit- en doorstroom te bevorderen, maar is nog niet op het niveau van vóór de invoering van de Wab.

We hebben zorgen over de bestaanszekerheid van de werknemers

Met de cao-afspraken zijn de kosten per werkplek met ongeveer 7.500 euro per jaar gestegen, inclusief de aangekondigde stijging van het wettelijk minimumloon. De tekorten als gevolg van een ontoereikende begeleidingsvergoeding en vergoeding voor uitvoering zijn nog niet meegenomen in dit bedrag. Omdat niet alle kosten worden vergoed, nemen voor iedere begeleide persoon de gemeentelijke tekorten toe. Dit leidt er zelfs toe dat mensen niet meer worden begeleid vanuit de bijstand omdat de kosten niet opwegen tegen de inkomsten. 

Gemeenten onderschrijven de ambitie van het kabinet om meer mensen te begeleiden naar werk, maar het halen van die ambitie kan alleen maar als er structureel meer geld beschikbaar wordt gesteld. Anders zullen er niet meer, maar juist mínder mensen worden begeleid naar een reguliere baan en kan de eerste cao Aan de slag meteen de laatste zijn. Met als mogelijk gevolg dat de in de afgelopen decennia zorgvuldig opgebouwde sociale infrastructuur verder afbrokkelt.

Voldoende slagkracht
Gemeenten zijn werkgever, maar hebben vanwege de enorme tekorten geen financiële middelen beschikbaar voor de arbeidsvoorwaardenruimte. Meegroeien met ontwikkelingen en het doorstaan van crises kan dus niet op een goede manier worden opgevangen. De VNG steunt de oproep van de vakbonden om ook ruimte te creëren voor eigen arbeidsvoorwaardenruimte. Uiteraard is het alleen creëren van aparte arbeidsvoorwaardenruimte geen structurele oplossing voor het probleem.

Het is van belang dat gemeenten financieel voldoende slagkracht krijgen om van de begeleiding van mensen met een arbeidsbeperking een structureel succes te maken. Zonder aanvullende, structurele financiële middelen is de voortzetting van de cao Aan de slag, die eind 2023 afloopt, onzeker en dreigt ontmanteling van de sociaal ontwikkelbedrijven.