De gedrevenheid van de Rotterdamse wethouder Arno Bonte (GroenLinks) doet denken aan een queeste naar schone lucht, een levenstaak met grote hindernissen onderweg. Hij krijgt hulp van het college en van de inwoners. Bonte’s devies: ‘Wees niet bang om ambitie te tonen. Ambitie werkt aanstekelijk en levert energie in je samenleving op.’ Wie succesvol wil zijn, kiest daarbij voor de strategie van samenwerking met lokale partijen. ‘Hoe groot of klein je ook bent als gemeente, alleen red je het nooit.’

Heel Rotterdam voldoet sinds kort aan de Europese stikstofnorm. Hoe kreeg u dat voor elkaar?
‘Ik ben heel blij met dit resultaat. Vier jaar geleden telde de stad nog vijftien straten waar de stikstofnorm stelselmatig werd overschreden. Als nieuwe wethouder was dit voor mij één van de belangrijkste prioriteiten. Het is een schande dat er in een stad straten bestaan met zoveel luchtvervuiling dat ze serieuze gezondheidseffecten opleveren voor omwonenden. We hebben onder andere walstroomvoorzieningen voor schepen gerealiseerd. Die hoeven niet langer hun dieselgenerator te laten lopen om elektriciteit aan boord op te wekken. Naast schonere lucht in de stad levert dat CO₂-besparing op. Ook hebben we ons eigen openbaar vervoer flink verschoond met meer dan vijftig elektrische bussen. Daarnaast zijn afspraken gemaakt met bouwbedrijven over het verduurzamen van de bouwlogistiek. Dat zorgt voor minder verkeersbewegingen in de stad en die bewegingen worden schoner. In de vijftien straten zijn verkeersmaatregelen genomen zodat er minder gemotoriseerd verkeer doorheen rijdt. We hebben nu de Europese norm gehaald, maar we blijven inzetten op het nog verder verbeteren van de luchtkwaliteit.’ 

Het is in ons eigen belang de CO₂-uitstoot terug te dringen

Rotterdam heeft de uitstoot van CO₂ in de afgelopen vier jaar met ruim één miljoen ton gereduceerd. 
‘Dat is onze tweede grote prioriteit. Als grote havenstad met veel industrie is Rotterdam met twintig procent de grootste uitstoter van CO₂ in Nederland. Ook daarvan stelden we vier jaar geleden dat het anders moet. We spelen een voortrekkersrol in de aanpak van de klimaatverandering. Dat heeft verschillende redenen. Het is in ons eigen belang de CO₂-uitstoot terug te dringen. En omdat we zoveel broeikasgas uitstoten, voelen we ook de morele verplichting om die terug te dringen. Als we de 55 klimaatdeals samen met bedrijven en maatschappelijke organisaties volledig hebben uitgevoerd, dan hebben we in 2030 nog zo’n negen miljoen ton CO₂ bespaard. Als grootste vervuiler wil Rotterdam koploper duurzaamheid zijn in 2030, het liefst eerder.’

U heeft het over een morele verplichting. Komt daar die gedrevenheid vandaan?
‘We hebben er vier jaar geleden in het coalitieakkoord voor gekozen om van de energietransitie en schone lucht topprioriteiten te maken. Die ambitie koester ik persoonlijk al veel langer. Voordat ik wethouder werd, was ik twaalf jaar raadslid. Duurzaamheid gold ook toen als mijn belangrijkste speerpunt.
‘Ik ben ooit de politiek ingegaan omdat ik als kind last had van astma, mede vanwege de hoge luchtvervuiling in de stad. Voor de 35.000 kinderen in Rotterdam die last hebben van astma wil ik daarom de lucht zo schoon mogelijk krijgen. Wij zijn medeverantwoordelijk voor de grootste crisis die we op dit moment hebben: de klimaatcrisis. Als je dat constateert, dan moet je ook bereid zijn om voorop te lopen om een oplossing te bieden. Daar geef ik als wethouder vol verve vorm aan. Gelukkig is dit een breed gedragen ambitie binnen de coalitie en binnen de Rotterdamse samenleving.’

In hoeverre draagt het met meer dan honderd bedrijven en maatschappelijke organisaties afgesloten Rotterdams Klimaatakkoord bij aan het succes?
‘In onze aanpak op weg naar een klimaatneutrale stad spelen twee belangrijke succesfactoren. We tonen ambitie en durven voorop te lopen én we zoeken de samenwerking. Een cruciale sleutel waar de gemeente fors in investeert want we kunnen het niet alleen. We zijn een jaar lang in gesprek geweest met bedrijven, maatschappelijke organisaties en individuele Rotterdammers. Dat resulteerde in het Rotterdams Klimaatakkoord met daarin 55 klimaatdeals. Dat zijn concrete plannen en projecten om de energietransitie vorm te geven. Dat loopt van het bouwen van waterstoffabrieken in de haven tot het leggen van zonnepanelen op Rotterdamse daken en het oprichten van energiecoöperaties. De kracht van het akkoord is dat het vanuit de lokale samenleving komt en niet top-down is opgelegd.’ 

Verduurzaming is ook vanuit economisch oogpunt noodzakelijk

Dat gaat de bedrijven geld kosten. Hoe kreeg u ze mee? 
‘Dat gaat zeker veel geld kosten. Steeds meer bedrijven zien echter dat er geen weg terug is. Wie nu niet investeert in de omschakeling, kan over een jaar of tien zijn bedrijf wel opdoeken. Verduurzaming is ook vanuit economisch oogpunt noodzakelijk. Door bedrijven samen te brengen, kunnen we bepalen welke randvoorwaarden nodig zijn om die omschakeling gemakkelijker te maken. Dan gaat het bijvoorbeeld over het realiseren van energie-infrastructuur zoals extra elektriciteitskabels en waterstofbuisleidingen. Dat maakt het voor bedrijven niet gratis, maar wel goedkoper om die omschakeling te maken. Wij investeren in een energietransitiefonds, ingesteld om bedrijven te helpen grote investeringen te doen daar waar banken niet altijd in de rij staan. Dat vergroot ook het vertrouwen van private investeerders. De gemeente maakt ook zelf investeringsgeld vrij voor onder meer een nieuwe plasticrecycler waarmee we 170.000 ton CO₂ per jaar besparen. Investeringen die zich maatschappelijk uitbetalen.’

Hoe reageren inwoners op de investeringen in deze misschien niet direct merkbare verbeteringen? 
‘Schone lucht is in die vijftien voormalige vieze straten dagelijks als verbetering te ruiken en te zien. Een van de maatregelen om de luchtkwaliteit te verbeteren, is het zogeheten citizen science-project. Daarin helpen zeshonderd Rotterdammers ons met het meten van de luchtkwaliteit, in aanvulling op het meetnetwerk van onze milieudienst. Zij meten de luchtkwaliteit in de eigen straat met sensoren aan de voordeur. Zo krijgen we bijvoorbeeld zicht op de effecten van houtstook en verkeersopstoppingen. In sommige gevallen kunnen we dan via slimme maatregelen oplossingen bieden.
‘Het zijn tegelijkertijd ambassadeurs in de wijk die de buren stimuleren vaker de fiets te pakken en de auto te laten staan. Inwoners zijn echt betrokken en willen bijdragen aan schone lucht en de energietransitie. Daarom hebben we een platform ingesteld om inwoners te helpen bij het oprichten van energiecoöperaties. Daarin zitten ook mensen van Blijstroom, de energiecoöperatie van de wijk Blijdorp die al enige jaren actief is. Zij bieden ondersteuning met hun ervaringen en helpen eerder gemaakte fouten voorkomen.’

Waarom kondigde het Rotterdamse stadsbestuur in oktober de noodtoestand voor het klimaat af?
‘Om te onderstrepen dat het ons ernst is met de klimaatcrisis en met het nemen van maatregelen daartegen. De stad ligt midden in een rivierdelta. De klimaatverandering, met een stijgende zeespiegel, zorgt voor kwetsbare effecten, niet morgen maar over enige decennia.
‘Daarnaast krijgen we te maken met steeds heftiger regenbuien. Daar moeten we de wijken op inrichten met meer vergroening en mogelijkheden om het water op te vangen en vast te houden voor de periodes van droogte. Er ontstaan hitte-eilanden in de stad en ook daar biedt vergroening uitkomst door natuurlijke koeling. We blijven de komende jaren ook vaart zetten achter de verdere CO₂-reductie, de oorzaak van de klimaatverandering. Het vergt een lange adem van twintig tot dertig jaar tot we een echt klimaatneutrale stad zijn.’