Leerprogramma Gemeente en maatschappelijk initiatief

Steeds meer burgers organiseren zich, nemen initiatief en spreken zich steeds luider uit. Hoe kun je nu als gemeente deze positieve gemeenschapszin benutten? Niet door een gemarginaliseerde en stevig omheinde speelplaats voor actieve burgers te creëren, maar door een succesvolle samenwerking aan te gaan. Dit leertraject helpt je daarbij.

Juist in de dynamiek van het veranderende krachtenveld liggen kansen. Door maatschappelijke energie te herkennen, te begrijpen én te benutten, kun je samen meer bereiken. Maatschappelijke initiatieven zijn geen randverschijnsel, maar een duurzame kracht binnen het publieke domein. Wanneer je bestuurlijke verantwoordelijkheid draagt of werkt aan lokaal beleid, is het essentieel om deze beweging te kunnen plaatsen én er goed mee samen te werken.

Gebaseerd op het essay van Schuyt & Rath (2025), leer je maatschappelijke initiatieven analyseren, krijg je inzicht in hun historische en sociale context, en onderzoek je de impact ervan. Maar bovenal reflecteer je -samen met collega’s- op je eigen rol. Hoe geef je als bestuurder of beleidsmaker ruimte aan dit soort initiatieven zonder de regie te verliezen? Hoe creëer je vertrouwen, wederkerigheid en gedeeld eigenaarschap in een veranderend krachtenveld?

Programma

Tijdens een online webinar van max. 50 minuten ontvang je een gedegen theoretische achtergrond van maatschappelijk initiatieven: de ontstaansgeschiedenis, drijfveren en organisatievormen. Vervolgens ga je hier met de andere deelnemers in een fysieke training van 1 dag (van 10.00 tot 16.00 uur, inclusief lunch) mee aan de slag, om dit te vertalen naar jullie eigen praktijk. Door intervisie reflecteer je op jouw eigen rol binnen dit interessante krachtenveld.

Na deze basismodules kun je nog 1 of 2 verdiepingsmodules volgen. 

Burgers nemen vaker het initiatief en de duurzame kracht van hun maatschappelijke initiatieven wordt steeds zichtbaarder. Het biedt een kansen om allerlei complexe uitdagingen met een gemengde financiering aan te pakken. Zeker nu onafhankelijke maatschappelijke fondsen een financieel potentieel kennen dat verder reikt dan het traditionele gemeentelijke budget.

Je ontdekt hoe je als gemeente de energie en creativiteit van deze initiatieven optimaal benut. Je leert hoe je innovatieve financiële modellen ontwikkelt die de samenwerking met burgerinitiatieven versterken. Door de kracht van de samenleving te omarmen en te faciliteren, vergroot je als gemeente niet alleen jouw eigen slagkracht, maar creëer je ook meer lokale gemeenschapszin.

Deze module geeft je tools om de financiering van publieke taken in samenwerking met maatschappelijke initiatieven te doen: een vorm van maatschappelijke privatisering. Denk hierbij aan het beheer van maatschappelijk vastgoed, parken of sportaccommodaties. Deze aanpak is er niet voor om kosten te besparen, maar om de lokale betrokkenheid en het eigenaarschap te vergroten. Hierdoor wordt de veerkracht van de samenleving duurzaam verder versterkt.

Programma

Tijdens het luisteren van een podcast van 50 minuten ontvang je een gedegen theoretische achtergrond van historische modellen voor gemengde financiering en succesfactoren. Vervolgens ga je hier met de andere deelnemers in een fysieke training van 1 dag (van 10.00 tot 16.00 uur, inclusief lunch) mee aan de slag, om dit te vertalen naar jullie eigen praktijk. Middels verschillende werkvormen analyseren jullie samen voor-en nadelen van modellen en leer je hier keuzes in maken. Je gaat aan de slag met een gemengd financieringsmodel voor jouw gemeente: met scenario’s, oog voor het democratisch proces, risicoanalyse en mogelijke partners (bedrijven, fondsen).

Let op: voordat je deze verdiepingsmodule kunt volgen moet je eerst de basismodule volgen.

Burgers, maatschappelijke initiatieven en ondernemers nemen vaker zelf het initiatief om hun omgeving te verbeteren. Maar hoe zorg je als gemeente voor een strategische samenwerking die deze energie ondersteunt én duurzaam maakt? Hoe kan je zo’n samenwerkingsverband effectief aansturen zonder zelf de baas te zijn? In deze module zijn wetenschap en praktijk slim met elkaar verbonden zodat je direct je impact kunt vergroten.

Je ontdekt hoe je écht kunt samenwerken. Je verkent uiteenlopende vormen van partnerschap, leert hoe je wederzijds vertrouwen opbouwt en ontwikkelt strategieën voor blijvende verbinding. Geen standaard aanpak, maar theoretische modellen en praktische voorbeelden die je helpen om binnen je eigen gemeente maatwerk te leveren. Om binnen dynamische netwerken gezamenlijk de problemen aan te pakken.

Deze module geeft je de tools om burgerinitiatieven op hun waarde te schatten en ze te verbinden met de kracht van de gemeentelijke organisatie. Je leert hoe je ruimte biedt zonder de regie kwijt te raken, en hoe je vanuit een gedeelde ambitie samenwerkt aan toekomstbestendige oplossingen. Voor wie durft te bouwen aan nieuwe vormen van samenwerking. Met oog voor impact, duurzaamheid en wederzijds vertrouwen.

Programma

Tijdens het luisteren van een podcast van 50 minuten ontvang je een gedegen theoretische achtergrond van verschillende groepen/actoren en gedrag in het maatschappelijk middenveld. Daarnaast ontvang je praktische voorbeelden van succesvol partnerschap.

Vervolgens ga je hier samen met de andere deelnemers in een fysieke training van 1 dag (van 10.00 tot 16.00 uur, inclusief lunch) mee aan de slag, om dit te vertalen naar jullie eigen praktijk. Met verschillende werkvormen analyseren jullie samen het maatschappelijk middenveld door verschillende actoren en gedrag te benoemen. Je onderzoekt succesverhalen en teleurstellingen voor samenwerking. Tot slot ga je oefenen met het overbruggen van mogelijke tegenstellingen in de samenwerking. Er is voldoende ruimte voor sparren, uitwisselen en reflectie.

Let op: voordat je deze verdiepingsmodule kunt volgen moet je eerst de basismodule volgen.

De trainer is prof. dr. Theo Schuyt, grondlegger van ‘Geven in Nederland’, het gezaghebbende longitudinale onderzoek naar filantropie dat sinds 1995 maatschappelijke geefstromen in kaart brengt. In 2001 werd hij als eerste hoogleraar filantropie in Europa aan de VU benoemd. Hij geldt als dé autoriteit op het gebied van maatschappelijke filantropie en treedt regelmatig op als expert in media en beleid.

Na de basismodule Gemeente en maatschappelijk initiatief: van inzicht naar verandering:

• begrijp je maatschappelijke initiatieven en hun betekenis voor lokaal bestuur
• heb je kennis over organisatievormen, drijfveren en governance
• kan je reflecteren op je unieke rol in dit publiek-civiele samenspel
• krijg je een netwerk van collega-professionals die met dezelfde vragen bezig zijn

Na de verdiepingsmodule Maatschappelijke privatisering: 

• heb je kennis van verschillende vormen van maatschappelijke privatisering
• versterk je je lokale slagkracht door kennis over financiële modellen
• verschuift je rol binnen de gemeente van uitvoerder naar facilitator
• krijg je een netwerk van collega-professionals die ook willen samenwerken

Na de verdiepingsmodule Strategische samenwerking: 

• werk je samen met maatschappelijke initiatieven, zonder verlies van regie
• pas je met vertrouwen nieuwe strategische vormen van samenwerking toe
• maak je impact en duurzaamheid van maatschappelijke initiatieven zichtbaar
• krijg je een netwerk van collega-professionals die ook willen samenwerken