De relatie tussen overheid en bewoners verandert. In de huidige dynamische samenleving nemen bewoners steeds vaker het initiatief in hun leefomgeving. Op individueel niveau of als collectief. Bewoners gaan uit van hun eigen logica en dagen de overheid uit. Geregeld willen bewonersgroepen lokale voorzieningen en taken van de gemeente overnemen omdat ze denken dat het beter of anders kan. Hoe kan de gemeente daarbij aansluiten? En wat is de rol van de gemeenteraad? Hoe geef je samen invulling aan het Right to Challenge (RtC)?
Loslaten en anders vastpakken
De kern van de aanpak van het Right to Challenge is dat een groep (georganiseerde) bewoners taken van gemeenten kunnen overnemen als zij denken dat het anders, beter, slimmer en/of goedkoper kan.
Durven gemeenten en gemeenteraadsleden los te laten en de onzekerheden die bewonersinitiatieven met zich mee brengen te aanvaarden?
Voor de raad gaat het kaders stellen anders dan normaal. Het is niet zomaar afrekenen op wat is afgesproken, het gaat ook om de meerwaarde van het feit dat burgers samen iets voor elkaar willen krijgen.
Tip Top 10
Gemeenten, actieve inwoners en sociaal ondernemers hebben in de pionierstijd van het RtC samengewerkt in een Community of Practice Right to Challenge. Op basis van de ervaringen is een 'Tip-Top 10' samengesteld. De tips zijn bedoeld als handreiking voor iedereen die met Right to Challenge bezig is of daarmee wil beginnen.
- Kies er bewust voor: Bepaal als inwoners en gemeente samen waarom je voor RtC kiest. Dit gezamenlijke antwoord is een belangrijk ijkpunt waarop iedereen altijd kan terugvallen.
- Bepaal samen de definitie: Stel als inwoners en gemeente samen vast wat de definitie van RtC is en houd hier aan vast. Anders gaat het al snel in algemene zin over hoe om te gaan met bewonersinitiatief.
- Leg een basis met transparantie: Wees als gemeente transparant over data, documenten en informatie. Dit geldt in het bijzonder voor financiële data en aanbestedingsinformatie.
- Experimenteer, leer en reflecteer: Sta open voor experimenten en nieuwe leerervaringen die ontstaan en reflecteer.
- Houd een breed perspectief: Een gevaar bij RtC is dat alleen gekeken wordt naar de vraag of het voor hetzelfde budget of goedkoper kan. Dit werkt vaak verlammend. Zorg er voor dat het perspectief breed blijft.
- Denk en werk procesmatig: Als RtC in uw gemeente mogelijk is dan doorloopt deze grofweg de volgende processtappen: aanbod, afspraken, uitvoering en opvolging.
- Werk toe naar volwaardig partnerschap: Geef ruimte, luister goed, regel niet dicht, beweeg mee in het tempo van de ander en wees transparant. Werk met deze en andere tips toe naar volwaardig partnerschap.
- Zoek ruimte in de regels: Verken de ruimte die er is om RtC mogelijk te maken. Vaak is er meer juridische ruimte dan verwacht.
- Werk met een vast contactpersoon bij de gemeente: door met een vaste contactpersoon te werken hoeven inwoners hun verhaal niet steeds opnieuw te vertellen en ontstaat er wederzijds vertrouwen tussen bewoner en gemeente. Zorg dat gemeenteraadsleden op de hoogte zijn
- ‘Laat u inspireren’, want Right to Challenge is nog niet uitgekristalliseerd
Instrumenten van de Gemeenteraad
Gemeenteraadsleden zijn een belangrijke spin in het web bij het RtC. Bedenk aan de hand van de tips waar uw gemeente staat. Organiseer een discussiebijeenkomst. Stel samen met bewoners kaders op voor hoe de gemeente daarmee moet omgaan. Denk ook aan het omgaan met ‘lusten en lasten’. Geef het college van B en W de opdracht om samen met bewoners een aantal experimenten op te pakken en zorg dat bewoners nauw betrokken worden. Koppel bewonersinitiatieven en de gemeente aan elkaar. U hoeft het wiel niet opnieuw uit te vinden en stimuleer het leren. Veel andere gemeenten gingen u al voor. De top 6 van belangrijkste acties die raadsleden kunnen nemen bij RtC vindt u hieronder bij meer informatie.