Het medialandschap verandert: meer nieuwe sociale en minder traditionele media. Deze raadgever biedt inzicht en beschrijft de positie die u daarbij als raadslid heeft.

Driesporenaanpak informatievoorziening

Om de democratie te versterken is het noodzakelijk om, ook lokaal, de media beter te benutten. Uit onderzoeken blijkt dat met name raadsleden in dit opzicht niet goed scoren. Daarom hebben de bewindslieden van BZK en OCW samen met de VNG in februari 2017 de handreiking ‘Lokale media en informatievoorziening’ laten maken. De handreiking is voorzien van een driesporenaanpak en goede praktijkvoorbeelden. Als raadslid kunt u zelf en/of met behulp van de griffie aan de slag wanneer u wilt bijdragen aan de informatievoorziening ter plekke. De gemeente kan tevens bestaande media zoals kranten en omroepen financieren en faciliteren. Maar het kan ook gaan om het in het vizier krijgen en ondersteunen van burgers die nieuwe (sociale) media-initiatieven hebben.

Mediawettelijke eisen aan lokale publieke omroepen

Waakhond democratie

Onafhankelijke journalistiek als waakhond voor de democratie is onmisbaar. Een belangrijke troef daarvoor is de lokale publieke omroep. Op dit moment zijn er 260 omroepen in ongeveer 367 gemeenten. Onderzoek van het Stimuleringsfonds voor de Pers in 2014 heeft uitgewezen dat zij hun nieuws zelf maken en onafhankelijk functioneren met hoor en wederhoor. De 500 professionele krachten en 20.000 vrijwilligers zorgen voor verankering. Hernieuwd onderzoek in 2015 heeft uitgewezen dat met name burgers in kleine gemeenten verstoken blijven van nieuws: regionale dagbladen verdwijnen en huis-aan-huis bladen hebben een beperkte berichtgeving.

Gemeenteraad geeft sturing

Vanwege de rol van de lokale publieke omroep heeft het Rijk bepaald dat deze er in elke gemeente moet zijn, mits er een orgaan is dat het programmabeleid bepaalt (programmabeleidbepalend orgaan/pbo). De gemeenteraad kan sturing geven, want hij moet hierover advies uitbrengen aan het Commissariaat voor de Media. Het gaat er daarbij om of het pbo representatief is voor de lokale maatschappelijke, culturele, godsdienstige en geestelijke stromingen. Bij meer gegadigden kan de gemeenteraad wegen: brede gerichtheid; samenwerking met lokale organisaties; afstemming met andere omroepen en media-initiatieven.

College zorgt voor bekostiging

Gemeenten hebben geld voor de ondersteuning van de lokale publieke omroep in het gemeentefonds gekregen, in 2018 ongeveer € 1,25 per huishouden. Gelet daarop is het college per 2010 wettelijk verplicht om te zorgen voor de bekostiging van een lokaal toereikend media-aanbod via verschillende kanalen zoals televisie, radio, internet en sociale media. Dit voor zover de kosten niet op andere wijze zijn gedekt en zodanig dat de continuïteit is gewaarborgd. De reguliere programma’s moeten vrij zijn van overheidsinvloed; wel kan de gemeente extra zendtijd inkopen voor speciale communicatie.

Vernieuwing gericht op ‘habitat’ burgers

De ondersteunende organisaties voor de lokale omroepen en de VNG menen dat het beste aan de wettelijke eisen kan worden voldaan met een omroep nieuwe stijl gericht op de leefomgeving van de burgers. Dit is vaak een centrumgemeente of een streek. Zo kan er ook sprake zijn van een journalistieke inbreng en inhoud die voldoet aan de norm voor informatie, cultuur en educatie. Via een convenant stimuleren wij deze herstructurering. Gemeenten kunnen deze eveneens stimuleren door voorrang te geven aan omroepen nieuwe stijl. Er ligt een claim bij het Rijk voor € 30 miljoen meer omroepgeld in het gemeentefonds. Begin 2018 verschijnen actuele hulpmiddelen voor de praktijk zoals streekindeling, modelbegroting, keurmerkcriteria.

Gemeenten kunnen niet reguleren wel stimuleren

Taak richting kabelexploitanten verdwenen

De lokale kabelraden zijn per 2014 verdwenen. De Mediawet bepaalt sindsdien dat grote pakketaanbieders een minimum aantal zenders analoog en digitaal via hun platform zoals kabel, ether, satelliet e.d. moeten uitzenden. Ook kunnen ze verplicht worden tot het instellen van een geschillencommissie.

Toekomstgericht beleid blijft mogelijk

Het Rijk wil dat de publieke media meer verbinding met de (creatieve) burger leggen. Ook zijn er enkele experimenten rond regionale privaat/publieke mediacentra. Gemeenten blijken een stimulerende rol te pakken met het oog op de toekomstgerichtheid van hun gebied. Dat gebeurt vooral bij de introductie van breedband, met name via glasvezel, op het platteland, in nieuwe wijken en bij bedrijventerreinen. Dit ten gunste van bijvoorbeeld onderwijs, zorg, landbouw en participatie.