Informatiesamenleving

woensdag 13 december 2017

Gebruik van data biedt grote kansen bij het oplossen van maatschappelijke opgaven, zoals het  woningtekort, de energietransitie en ondermijnende criminaliteit. Het is belangrijk om daarbij zorgvuldige keuzes te maken op verschillende aspecten – juridisch, politiek, ethisch en maatschappelijk. Daar is ook de gemeenteraad aan zet.

We willen dat nieuw beleid wordt ontwikkeld op basis van feiten. Hiervoor zijn de juiste inzichten en data nodig. Wanneer dit beleid wordt uitgevoerd wil je onderweg kunnen zien of dit in lijn is met de intentie van het beleid, en niet achteraf voor verassingen komen te staan. Met data kan je beleid maken en de uitvoering en voortgang monitoren.

Wat is datagedreven werken?

De ontwikkeling van datatechnologieën wil je wel in goede banen leiden. Dit is wat we bedoelen met datagedreven werken: het realiseren van maatschappelijke waarde(n) door verantwoord datagebruik. Dus met respect voor ethische en juridische kaders, in lijn met de publieke waarden die voorop zijn gezet. Dit betekent dat het eigenaarschap van datagedreven werken ligt bij mensen die bestuurlijke keuzes maken of deze controleren, en niet bij de ontwikkelaars.

Interbestuurlijke Datastrategie

Met alle bestuurslagen van de overheid is gezamenlijk gewerkt aan de Interbestuurlijke Datastrategie (IBDS). Deze bestaat uit 3 aspecten:

  • Betere afwegingen over datagebruik en -deling: er komt een programma IBDS, en er is duidelijkheid over verantwoordelijkheden en juridische en ethische kaders.
  • Systeemfuncties: generieke aspecten die op veel plekken terugkomen kunnen centraal georganiseerd worden. Dat kan gaan over technologie, maar bijvoorbeeld ook over talent en digital literacy.
  • Waarde in de domeinen: werk in use cases is leidend voor de vraagarticulatie van maatschappelijke opgaven en de ontwikkeling van oplossingen. Daarbij richt de IBDS zich op het ondersteunen van deze use cases en het opschalen van de oplossingen.

VNG Datastrategie

Naast de IBDS werken we ook aan de VNG Datastrategie. Deze richt zich op 3 doelen:

  • Het ondersteunen van gemeenten met datagedreven werken; het delen van ervaringen van gemeenten; leren van wat gemeenten al doen; en opschalen van succesvolle projecten en oplossingen.
  • De regie en samenhang voor onze eigen dataprojecten; met enerzijds de projecten die gericht zijn op de maatschappelijke opgaven, en anderzijds de generieke aspecten.
  • De positie en behoeften van gemeenten brengen we onder de aandacht in interbestuurlijke overleggen; projecten kunnen bij de IBDS ingediend worden als use case en vragen kunnen als casus ingebracht worden bij de adviesfunctie, waar Pels Rijcken en VKA zich buigen over de complexe juridische en technische details.

Dataplatform Waarstaatjegemeente.nl

Via de site Waarstaatjegemeente.nl kunt u gegevens inzien over diverse beleidsterreinen van uw eigen gemeente. De data bieden meerwaarde voor bijvoorbeeld besluitvorming, agendavorming, verantwoording, benchmarking of onderzoek. De gegevens van alle Nederlandse gemeenten zijn openbaar, het is ook mogelijk om uw gemeente te vergelijken met anderen. 

De dashboards op Waarstaatjegemeente zijn onder te verdelen in:

  • Thema's: sluiten aan op de gemeentelijke beleidsterreinen, zoals Bouwen en Wonen of Werk en Inkomen.
  • Producten: combineren gegevens uit verschillende thema's met een specifiek doel, zoals de Ondernemerspeiling of Besluit Begroting en Verantwoording.
  • Monitors: zoals de Gemeentelijke Monitor Sociaal Domein en de Lokale Monitor Wonen, leveren een hoge mate van detail op hun aandachtsgebied.

Gemeenteraadsleden en griffiers weten in toenemende mate Waarstaatjegemeente te vinden. De data op de site kan worden gebruikt om op lokaal niveau het gesprek te voeren over een maatschappelijk relevant vraagstuk. Zo worden de data uit de Lokale Monitor Wonen concreet gebruikt bij de totstandkoming van de prestatieafspraken tussen woningcorporaties, overheden en betrokken organisaties. De data uit de Gemeentelijke Monitor Sociaal Domein verschaffen gemeenteraadsleden inzicht in het gebruik van de diverse regelingen binnen het sociaal domein. De monitor biedt tevens inzicht in de waardering van deze regelingen door de inwoners. Dit geeft raadsleden de mogelijkheid om tussentijds bij te sturen.  

Data, algoritmen, AI

De digitale wereld draait op data die weer verwerkt worden door vele algoritmen. Wanneer die algoritmen zeer complex of zelflerend worden, gaan we ze vaak AI noemen. Het is niet altijd belangrijk te weten hoe dat technisch precies werkt, maar vooral hoe het gebruikt wordt.

Data, algoritmen en AI zijn allemaal digitale gereedschappen. Ze zijn door mensen gemaakt met bepaalde doelen, om bepaalde waarden te realiseren. In de bestuurlijke context is het dus als eerste van belang om zicht te hebben op wie de gereedschappen ontwikkelen en gebruiken. Welke doelen hebben zij voor ogen, en kunnen zij uitleggen hoe de inzet van hun gereedschap die doelen gaat realiseren?

Een tweede belangrijke vraag is hoe de inzet van data en algoritmen georganiseerd wordt. Gaat het bijvoorbeeld om het ondersteunen van ambtenaren in hun werk? Of worden menselijke beslissingen volledig geautomatiseerd? De organisatorische kant gaat dus minder om de technische werking van het gereedschap, maar over de context. Er moet aandacht zijn voor de processen waarbinnen ze worden ingezet, wie er verantwoordelijk is als er iets mis gaat, en waar burgers terecht kunnen met vragen.

Meer informatie