In Utrecht gaan specialistische jeugdhulpverleners werken vanuit de buurten. Een pilot met buurtgerichte specialistische jeugdhulp start in september in de buurten Zuilen en Leidsche Rijn.

Utrecht verwacht dat ambulant werken vanuit de buurt resulteert in betere samenwerking van specialisten met de huis- en jeugdartsen en de sociale basiszorg van de buurtteams. Het uiteindelijke doel is betere zorg voor kinderen, jongeren en hun ouders.

Jet Smit, senior adviseur bij gemeente Utrecht en Suzanne Verdoold, kwartiermaker buurtgerichte specialistische jeugdhulp lichten de plannen toe.

 

De vraag is hoe specialisten cliënten nog beter kunnen helpen, in nauwe samenwerking met de huis/jeugdartsen en de buurtteams.

 

Het buurtgericht organiseren van specialistische zorg is een volgende stap in de transformatie van de jeugdzorg. 'In Utrecht zijn we al voor de transitie van de jeugdzorg in 2015 gestart met het ontwikkelen van de buurtteams die sociale basiszorg leveren', vertelt Jet Smit. 'Nu die basiszorg staat, zijn we samen met het veld en mede geïnspireerd door de ‘nieuwe GGZ’ aan de slag gegaan met de specialistische jeugdhulp. De vraag is hoe specialisten cliënten nog beter kunnen helpen, in nauwe samenwerking met de huis/jeugdartsen en de buurtteams.'

Het is de bedoeling dat als een buurtteammedewerker en de cliënt het erover eens zijn dat een behandeling van een specialist nodig is, er niet wordt doorverwezen naar een ander, maar dat de specialist direct wordt betrokken, zodat het voor de cliënt allemaal overzichtelijk blijft.

 Een werkplek voor specialisten in de wijk
Het Utrechtse antwoord op deze vraag is dat specialisten zoals psychologen, systeemtherapeuten en orthopedagogen een werkplek in de buurt krijgen. Jet Smit: 'Dat maakt het mogelijk om ondersteuning en zorg beter op de cliënt af te stemmen. Specialisten zullen meer in teamverband gaan werken met huisartsen, jeugdartsen en buurtteams. We vertrouwen erop dat met deze pilot te bereiken.

In de buurt is het veel makkelijker om als specialist geconsulteerd te worden door bijvoorbeeld een huisarts, of een keer mee te gaan in een gesprek met een buurtteammedewerker. Het is de bedoeling dat als een buurtteammedewerker en de cliënt het erover eens zijn dat een behandeling van een specialist nodig is, er niet wordt doorverwezen naar een ander, maar dat de specialist direct wordt betrokken, zodat het voor de cliënt allemaal overzichtelijk blijft.'

Een specialist die een kind standaard alleen ziet in zijn of haar behandelkamer, willen we niet meer. Je bekijkt en behandelt een kind in zijn context en versterkt ouders en omgeving om het kind beter te begrijpen en te ondersteunen.

 

Kennis delen en aansluiting zoeken
Suzanne Verdoold: 'Het verschil tussen de huidige en nieuwe aanpak is dat we inzetten op een multidisciplinaire aanpak, die de schotten tussen werkvelden (GGZ, zorg voor kinderen met een beperking en Jeugd- en opvoedhulp) doorbreekt. Buurtgericht werken moet er toe leiden dat behandelaars met elkaar beter bepalen welke expertise een cliënt nodig heeft. We willen goed georganiseerd maatwerk per klant en we willen voorkomen dat er trajecten worden gestapeld. Een specialist die een kind standaard alleen ziet in zijn of haar behandelkamer, willen we niet meer. Je bekijkt en behandelt een kind in zijn context en versterkt ouders en omgeving om het kind beter te begrijpen en te ondersteunen.

Je bent pas echt een expert als je uit je uit je kantoor komt en je kennis deelt met de mensen in de omgeving van het kind. Een specialist die in de wijk zit, kan ook makkelijker op huisbezoek gaan of de school betrekken bij de behandeling van een kind. Het betekent ook dat je de vraag ‘Wanneer ben ik klaar?’ moet kunnen stellen. Doen wat nodig is, is dus ook kijken of wel een heel traject nodig is of dat het voor de cliënt veel beter is als je een onderdeel toevoegt in het totale plan van aanpak. Ook dat is maatwerk.'

We werken nog te vaak volgens ingesleten patronen. In deze pilot vragen we aan professionals die patronen kritisch te bekijken.

 

Doen wat nodig is
Suzanne Verdoold vervolgt: 'We werken nog te vaak volgens ingesleten patronen. In deze pilot vragen we aan professionals die patronen kritisch te bekijken. Waarom registreren we elke minuut? Waarom wil je een diagnose? Heeft dat echt meerwaarde? Soms wel, maar soms ook niet. Als behandelaar heb je geen stempelfunctie, maar een inhoudelijke rol. De centrale vraag in deze pilot is telkens: Wat heb je aanvullend van mij als expert nodig en hoe kan ik een betekenisvolle bijdrage leveren aan de zorg en ondersteuning van het kind, de jongeren en het gezin?'

Zoals individuele cliënten om maatwerk vragen, vraagt ook elke wijk om maatwerk. De wijken Leidsche Rijn en Zuilen zijn juist gekozen omdat ze een ander profiel hebben. Hoe hou je bij de inzet van specialisten in de wijk rekening met dit verschil?

 

Op zoek naar de juiste mensen op de juiste plek
Zoals individuele cliënten om maatwerk vragen, vraagt ook elke wijk om maatwerk. De wijken Leidsche Rijn en Zuilen zijn juist gekozen omdat ze een ander profiel hebben. Hoe hou je bij de inzet van specialisten in de wijk rekening met dit verschil? Suzanne Verdoold: 'Uiteindelijk hebben we per buurt profielen gemaakt in afstemming met de buurtteams en huisartsen in de buurt. In de ene  buurt is bijvoorbeeld meer behoefte aan een systeemtherapeut, terwijl in een andere buurt  een GZ-psycholoog als eerste werd genoemd. We zijn uitgegaan van 8 fte in Leidsche Rijn en 5 fte in Zuilen.

Vervolgens kwam de zoektocht naar de professionals die het buurtgericht werken in de praktijk verder wilden ontwikkelen. In een bijeenkomst met alle partijen is een waslijst aan kwaliteiten geïnventariseerd waaraan de professionals in de pilot moeten voldoen. Het gaat om een combinatie van ervaring, deskundigheid, opleiding en zin in vernieuwen en over grenzen heenkijken. Vanuit de gecontracteerde aanbieders en vrijgevestigden hebben zich zeer gedreven professionals gemeld. Ondertussen zijn beide teams samengesteld met professionals vanuit 10 grote aanbieders en drie vrijgevestigden. Zij gaan met elkaar de pilot invulling geven.”

Een van de oogmerken van buurtgerichte specialistische jeugdhulp is het voorkómen van uithuisplaatsing. Idealiter kan het team van specialisten in de buurt in samenwerking met de buurtteams ook de intensieve zorg op maat bieden die nodig is om te voorkomen dat een kind niet meer thuis kan wonen.

Voorkomen van jeugdhulp met verblijf
Een van de oogmerken van buurtgerichte specialistische jeugdhulp is voorkómen van uithuisplaatsing. Hierover zegt Jet Smit: 'Idealiter kan het team van specialisten in de buurt in samenwerking met de buurtteams ook de intensieve zorg op maat bieden die nodig is om te voorkomen dat een kind niet meer thuis kan wonen. Als het echt niet anders kan willen we een kind of jongere een veilige plek bieden in een gezin, waarbij indien nodig, de specialisten in de buurt aanvullende hulp bieden. In Leidsche Rijn is een aantal woningen beschikbaar voor jongvolwassenen die zelfstandig kunnen wonen met begeleiding. Ook hier kunnen het buurtteam en het specialistenteam meerwaarde bieden.'

De pilots die we nu initiëren, zoals deze voor buurtgerichte specialistische jeugdhulp, leveren uiteindelijk input voor het formuleren en aanscherpen van de uitvraag van aanvullende zorg, uiterlijk in 2019.

Pilot levert input voor toekomstige zorg
Jet Smit: 'De pilots die we nu initiëren, zoals deze voor buurtgerichte specialistische jeugdhulp, leveren uiteindelijk input voor het formuleren en aanscherpen van de uitvraag van aanvullende zorg, uiterlijk in 2019. Zo bezien we in de praktijk of deze manier van organiseren inderdaad meerwaarde heeft voor de cliënt. Ook willen we met de buurtspecialisten onderzoeken hoe meten van outcome eruit ziet binnen getransformeerde jeugdhulp. Hoe versterkt dat het gesprek tussen cliënt en professional? Wat voor een informatie levert dat op voor teams en organisaties?'

In deze ontwikkelkamer werken we samen met alle aanbieders specialistische jeugdhulp  – dat zijn er rond de honderd – en met huisartsen, buurtteams, het onderwijs, de jeugdgezondheidszorg en SAVE.

 

Samen leren
De pilot is zo opgezet dat de deelnemers de ruimte krijgen van elkaar te leren. 'We werken met een ontwikkelkamer', zegt Jet Smit,. Daar worden dilemma’s en mooie voorbeelden uit de praktijk besproken. In deze ontwikkelkamer werken we samen met alle aanbieders specialistische jeugdhulp  – dat zijn er rond de honderd – en met huisartsen, buurtteams, het onderwijs, de jeugdgezondheidszorg en SAVE. Daarnaast is er een adviesgroep met dwarsdenkers, waaronder Philippe Delespaul vanuit de nieuwe GGZ. Die houden ons scherp.'

---

Tips voor andere gemeenten

• Zorg dat de inhoud altijd leidend is en niet de systemen en regeltjes.
• Geef professionals echt de ruimte om te doen wat nodig is en geloof dat dit leidt tot betere zorg. Gebruik hun input voor je beleid en de organisatie van de zorg.
• Hou elkaar scherp en bekijk telkens weer of je activiteiten bijdragen aan het leveren van goede zorg voor cliënten.
• Laat de praktijk leidend zijn.
• Probeer niet alles perfect af te regelen.  Bij een pilot mag je ook ruimte zoeken en buiten gebaande paden gaan, dat vraagt gezamenlijkheid en lef van iedereen.
• Accepteer dat dingen mislukken; daar leren we van.