Helemaal toevallig is het niet dat UCLG (United Cities and Local Governments) haar belangrijkste vergadering dit jaar in Den Haag organiseert. De stad viert dat zij 125 jaar geleden met de eerste Haagse Vredesconferentie haar naam vestigde als internationale stad van vrede en recht. Acht jaar later, in 1907, werd bij de tweede vredesconferentie de eerste steen gelegd van het Vredespaleis dat tegenwoordig de thuisbasis is van het Permanent Hof van Arbitrage, het Internationaal Gerechtshof van de Verenigde Naties en de Haagse Academie voor Internationaal Recht.
Adel verplicht, weet ook Jan van Zanen die al sinds 2016 actief betrokken is bij het werk van de UCLG en straks een jaar de voorzittershamer in handen heeft. Hij verheugt er zich nu al op de 350 collega’s uit alle hoeken van de wereld te mogen ontvangen. Dat lijkt niet veel (ter vergelijking: aan een jaarcongres van de VNG doen 2.500 bestuurders mee), maar de ‘wereldwijde vereniging van gemeenten’ vertegenwoordigt wel vijf miljard mensen, 70 procent van de wereldbevolking.

Peace Talks

Van Zanen kijkt het meest uit naar de derde editie van de Municipal Peace Talks, ontmoetingen tussen gemeenten, jongeren en deskundigen die met elkaar in gesprek gaan over de lokale betekenis van mondiale ontwikkelingen en over lokale bijdragen aan conflictoplossing en -preventie. 
Deze  gesprekken, dit jaar met het thema Peace begins here: local solutions for conflict, worden gehouden sinds 2021, mede naar aanleiding van de coup in Myanmar. De inval van Rusland in Oekraïne versterkte de urgentie van deze dialoog over de rol van lokale overheden in conflict­contexten wereldwijd.
Op de dag van de inval, 24 februari 2022, landde Van Zanen op het vliegveld van Barcelona, onderweg naar een UCLG-bijeenkomst. Even stak de twijfel bij hem de kop op: ‘Waarom doe ik dit internationale werk nog, waarom steek ik hier nog energie in? Maar al snel besefte ik dat ik dit moet blijven doen, want het is misschien wel harder nodig dan ooit dat we die verbinding blijven leggen en dat we als lokale overheden praktisch en pragmatisch, los van partijpolitiek, aan de slag gaan. Daar móét ik mee doorgaan, dat is mijn inspiratie.’
Want geen misverstand: grote mondiale gebeurtenissen landen in elke gemeente. Of het nu klimaatverandering is of migratie, het leidt soms tot spanningen in buurten en wijk. ‘De situatie in het Midden-Oosten is in mijn stad een gevoelig onderwerp, ook op de scholen. Allemaal voorbeelden dicht bij huis. Mijn hoop is dat gemeenten de kennis die zij daarover hebben met elkaar willen delen. De UCLG-jaarvergadering is daar een prachtige gelegenheid voor.’

Tachtig procent van de conflictzones bevindt zich in stedelijk gebied

Vredesprijs

Tachtig procent van de conflictzones bevindt zich in stedelijk gebied. Lokaal bestuurders moeten er, vaak met beperkte middelen, voor zorgen dat het leven in hun dorpen en steden zo normaal mogelijk door kan gaan in plaats van dat het compleet ontwricht wordt. In 2008 werd tijdens een internationale conferentie van UCLG en de VNG in Den Haag de UCLG Peace Prize in het leven geroepen. Sindsdien is de prijs, waarvan het secretariaat wordt gevoerd door VNG International, uitgereikt aan lokale overheden die een belangrijke rol speelden op het gebied van duurzame en vreedzame ontwikkeling. Een voorbeeld daarvan is de Filipijnse gemeente Kauswagan, die in 2016 het project From Arms to Farms had opgezet: voormalige rebellen leverden hun wapens in en maakten een nieuwe start in de organische landbouw. De burgemeester van Kauswagan nam de prijs in 2017 in ontvangst tijdens het VNG Jaarcongres in Goes.
Van Zanen haalt de prijs graag aan om het belang van de Municipal Peace Talks te onderstrepen. ‘Daarom ben ik ook zo trots dat hier in Den Haag, met al zijn internationale instituties, die gesprekken nu worden gehouden. Het is een bewijs dat ook bij internationale conflicten de positie van gemeenten, van lokale gemeenschappen, vaak wordt onderschat.’

Lokale vertaling

De vraag is wat de gemiddelde Nederlandse gemeente hiervan meekrijgt. De wethouder van een willekeurige stad als Gouda, bijvoorbeeld, kan die meedoen aan de gesprekken? Van Zanen: ‘Iedereen is welkom. Ik kan me niet voorstellen dat ook in de buurten en wijken van Gouda geen spanningen zijn met een relatie tot wat elders in de wereld gebeurt. Er is op dit moment zo ontzettend veel bewustzijn, met een oorlog op een afstand die vergelijkbaar is met de afstand tot Lissabon, met de situatie in het Midden-Oosten. Ik begrijp niet waarom dat niet meteen een lokale vertaling krijgt. Het lijkt wel alsof Gouda of welke gemeente dan ook er niet mee te maken heeft, maar ook Gouda merkt de gevolgen van de migratie, van de ontheemden uit Oekraïne. Hoe ga je daarmee om, hoe zet je het om in verrijking in plaats van dat het leidt tot ongemak en onzekerheid? Het zijn geen vreemden, het zijn onze buren. Daar moet het gesprek over gaan.’