In zijn speech op de ALV schetst Van Zanen de grootste belemmeringen voor gemeenten en vertelt hij hoe deze aangepakt moeten worden. Volgens hem is de grens bereikt. Hij vraagt het Rijk om voldoende middelen. ‘Pas als er goede financiële afspraken zijn gemaakt, kunnen we met het nieuwe kabinet in gesprek over de uitvoering van het nieuwe regeerakkoord.’

Naast structurele financiering vraagt de VNG ook duidelijkheid over de rolverdeling tussen Rijk en gemeenten, en een grotere gemeentelijke autonomie. Onderdeel van de gelijkwaardige verhoudingen is een wetsvoorstel voor decentrale overheden.

Financiële positie

De VNG en de gemeenten vroegen de afgelopen jaren intensief aandacht voor de financiële positie. Het Rijk kwam de belofte na om gemeenten reëel te compenseren. Ook de opschalingskorting wordt dit en komend jaar bevroren. Van Zanen bedankt minister Ollongren voor haar inzet. ‘Maar we zijn er nog niet’, waarschuwt hij. ‘Want wat bevroren is, zal weer ontdooien. U begrijpt: de 355 gemeenten hebben behoefte aan afspraken voor de lange termijn. Een structurele tegemoetkoming voor de tekorten in het sociaal domein, met name vanwege de jeugdzorg en het abonnementstarief, is er nog niet.'

Uitvoering

Bestuurlijke vrijheid, een gelijkwaardige relatie tussen gemeenten en Rijk en een grotere gemeentelijke bevoegdheid om de eigen taken uit te kunnen voeren. Dat is volgens Van Zanen nodig om grote opgaven aan te pakken en inwoners beter van dienst te zijn. Ook moet meer duidelijkheid komen over de uitvoering van complexe taken. ‘Er is een groep inwoners die de weg naar de overheid niet weet te vinden. Zij komen op tal van manieren in aanraking met de overheid. Dit zijn de meest kwetsbaren, en juist voor hen organiseren we het het meest ingewikkeld. Gemeenten willen juist voor die inwoners een aanspreekpunt zijn. Een menselijk gezicht. Maar dan moeten we daar wel de mogelijkheden voor hebben.

Actie

Daarnaast komt de VNG met een wetsvoorstel om de positie van gemeenten in het stelsel te versterken. Een wet die meer balans brengt in de bestuurlijke verhoudingen.

Die wet zou in elk geval de volgende aspecten moeten bevatten:

• Een betere regeling van Artikel 2 van de wet op de financiële verhoudingen: taak erbij, geld erbij;
• Een arbitrage of conflictregeling die geschillen tussen overheden kan beslechten;
• Een sterkere positie van BZK bij de taaktoedeling;
• En versterking van de autonomie van gemeenten.

‘Als VNG kunnen we zelf geen wetsvoorstellen indienen bij het parlement. Daar hebben we u voor nodig. U, raadsleden, wethouders en burgemeesters, zult via een partij, landelijk of lokaal, aan het werk moeten om ervoor te zorgen dat die wetsvoorstellen worden ingediend. Ik vraag daarvoor uw inzet.' 

Meer informatie

• Speech Jan van Zanen (pdf, 25 september 2020)

(Foto's ALV: Corne Houwaard)