De nieuwe gemeentelijke aanpak laaggeletterdheid die per 2020 is ingegaan komt onder druk te staan. De minister van OCW wil de reguliere educatie-uitkering aan gemeenten vanaf 2019 met terugwerkende kracht niet indexeren.
Gevolg is dat de lokale overheden met een financiële achterstand van 1,8 miljoen euro aan deze nieuwe aanpak beginnen. De nieuwe aanpak laaggeletterdheid is er juist op gericht om meer laaggeletterden te bereiken.
Een niet-geïndexeerde reguliere educatie-uitkering zorgt ervoor dat gemeenten minder activiteiten kunnen realiseren om laaggeletterdheid aan te pakken. Daarnaast is er geen index-garantie voor komende jaren.
Bestuurlijke afspraken 2020-2024
Rijk en de VNG hebben in het Interbestuurlijk Programma (IBP) het bestrijden van laaggeletterdheid als gezamenlijke opgave aangemerkt. Daarom zijn in september 2019 bestuurlijke afspraken getekend voor een nieuwe aanpak in 2020-2024. Deze afspraken hebben tot doel om meer laaggeletterden te bereiken met lokale educatie-activiteiten.
Gemeenten krijgen daartoe meer regie om betere afstemming in het sociaal domein te realiseren. Ook komen er voor hen nieuwe beleidsinstrumenten voor goede monitoring, afdoende kwaliteit en een heldere doelgroepenanalyse. De landelijke ondersteuning wordt vraaggericht en aangevuld met een expertisecentrum.
Loon- en prijsindex 2019 structureel niet uitgekeerd
Gemeenten krijgen voor hun nieuwe aanpak vanaf 2020 € 5 miljoen extra rijksgeld in de vorm van een decentralisatie-uitkering, oplopend tot 7,3 miljoen in 2024. De reguliere educatie-uitkering aan hen is € 60 miljoen. Na de bestuurlijke afspraken is gebleken dat de minister van OCW de loon- en prijsindex 2019 van €1,8 miljoen op de reguliere uitkering structureel niet aan gemeenten wil verlenen.
Tijdens het bestuurlijk overleg met de VNG van 19 december bleef zij bij dit standpunt: zij besteedt het indexgeld liever aan andere noden op haar begroting zoals ICT en verkeerde ramingen.
Geen index-garantie 2020-2024 negatief voor bereiken laaggeletterden
De minister heeft evenmin aan ons een garantie gegeven dat zij in de periode 2020-2024 wel wil gaan indexeren. Dit werkt cumulatief negatief, waardoor het extra rijksgeld rond 2022 ongeveer gelijk is aan de niet-verleende index. Gemeenten hebben nu uitgaande van fair pay voor de educatie-aanbieders twee mogelijkheden, die allebei schadelijk zijn voor het bereik van meer deelnemers:
- Zij betalen de hogere kosten voor de educatie-aanbieders vanwege hun loon- en prijsindex uit het extra rijksgeld. Daarmee komt de nieuwe aanpak ten behoeve van hoger bereik op de tocht te staan.
- Zij betalen de meerkosten uit hun reguliere educatie-uitkering, waardoor zij minder activiteiten kunnen bekostigen. Ook deze optie is negatief voor het bereik.
Indiening regionale programma’s laaggeletterdheid verschoven
Er ligt als uitvloeisel van de bestuurlijke afspraken van september 2019 een aantal onafhankelijke onderzoeken met voorstellen voor monitoring, kwaliteit, doelgroepenanalyse en het expertisecentrum. Deze moeten de komende maanden nader uitgewerkt worden.
Er is afgesproken dat de indiening van de regionale programma’s laaggeletterdheid door de 35 contactgemeenten wordt verschoven naar 1 januari 2021. Wel is het de bedoeling dat zij rond 1 juli 2020 een stand van zaken aan het Rijk melden.