De VNG wil met het rijk en overige partners aan de slag om meer te investeren in de basis van de arbeidsmarkt: het activeren van mensen in plaats van het verstrekken van uitkeringen. Bureau Berenschot deed onderzoek naar de benodigde financiën om de Participatiewet adequaat te kunnen uitvoeren.
In de VNG-propositie sociaal domein en in het VNG position paper Participatiewet en arbeidsmarktbeleid deden we al inhoudelijke voorstellen voor versterking van bestaanszekerheid van mensen en verbetering van de Participatiewet. Voor de coronacrisis stonden er tijdens de hoogconjunctuur meer dan een miljoen mensen aan de kant. Mensen die niet deelnemen aan de arbeidsmarkt. De doelstelling om inwoners aan de basis van de arbeidsmarkt, waaronder mensen met een arbeidsbeperking, zoveel mogelijk aan het werk te helpen wordt niet gehaald. Met een sterke vergrijzing op komst, en tekorten op de arbeidsmarkt, is het onwenselijk dat zoveel mensen aan de zijlijn blijven staan.
Bestaanszekerheid
Gemeenten zien bestaanszekerheid als de basis, en het vliegwiel voor gezondheid en kansengelijkheid. Wanneer burgers zekerheid hebben over inkomen en werk zullen ook zorgkosten afnemen. Om dit te bereiken zijn enerzijds maatregelen nodig om het minimumloon te verhogen en de onzekerheid van het toeslagenstelsel weg te nemen, en anderzijds investeringen in het duurzaam ondersteunen en omscholen van mensen naar werk. De huidige inkomensonzekerheid die het aannemen van werk met zich meebrengt moet omgezet worden in de zekerheid dat je steun krijgt bij het vinden van werk én daar ook van kunt rondkomen. Werken moet lonen. Gemeenten willen daarom participatie en bestaanszekerheid maximaliseren.
Onderzoek Berenschot
Uit het onderzoek van Berenschot, in opdracht van de VNG, blijkt dat gemeenten lang niet voor iedereen die vanuit de Participatiewet ondersteuning behoeft voldoende middelen hebben om hen te ondersteunen in de begeleiding naar werk. Meer dan 300.000 inwoners zitten meer dan 2 jaar in de bijstand waarvoor gemeenten eigenlijk nauwelijks budget hebben om die te begeleiden en ondersteunen. Belastingmiddelen worden op dit moment makkelijker uitgegeven aan uitkeringen dan aan re-integratie. De VNG vindt dit ongewenst. Het Berenschot-rapport toont helder aan dat de huidige middelen voor re-integratie onvoldoende zijn om de ambities en doelstellingen van de Participatiewet te realiseren. Te meer ook omdat gemeenten voor een steeds groter groep mensen met een beperking verantwoordelijkheid gaan dragen.
De basis op orde
De hierboven beschreven inzet en ambitie vraagt om een scherpe focus op de financiën van gemeenten. De kabinetsformatie is het moment om hierover afspraken te maken. Afspraken met een nieuw kabinet zijn voor gemeenten voorwaardelijk om een bijdrage te kunnen leveren aan de aanpak van de grote opgave zoals we die hier benoemen.