Gemeenten zorgen ervoor dat hun inwoners de ondersteuning en/of jeugdhulp krijgen die ze echt nodig hebben. Door toezicht en handhaving beperkt u fouten tot een minimum en voorkomt en bestrijdt u fraude – ook door zorgaanbieders. U bereikt dit door als gemeente bewust te zijn van de risico’s op fouten en fraude binnen de Wmo 2015 en de Jeugdwet. Daarbij is het zaak om een of meerdere toezichthouders aan te wijzen en de organisatie (verder) handhavings-, fouten- en fraudealert te maken. Op deze pagina vindt u onder meer de wettelijke kaders, onderzoeken, handreikingen en een stappenplan voor een rechtmatigheidsonderzoek.
Ons standpunt
We vinden het belangrijk dat de middelen voor de Wmo 2015 en de Jeugdwet daadwerkelijk gebruikt worden voor zorg en ondersteuning aan hulpbehoevende burgers. Het is daarom belangrijk dat gemeenten onrechtmatigheden voorkomen en herstellen. Specifiek voor fraude door zorgaanbieders geldt dat die vaak verder reikt dan een enkele gemeente of wet. Een effectieve aanpak vereist dan ook ketenbrede samenwerking en gegevensdeling.
De Routekaart Toezicht, Handhaving en Naleving geeft aan de hand van vier fasen inzicht in de stappen die gemeenten moeten zetten en de activiteiten die ze moeten uitvoeren voor de aanpak van zorgfraude.
Nieuws
Kennisbank Zorg en jeugd: toezicht en handhaving
In de kennisbank vindt u nieuwsberichten, handreikingen, factsheets, best practices, trainingen, voorbeeldbrieven en meer binnen het thema Handhaving in de zorg (Wmo 2015 en Jeugdwet).
In de media
Vraag en antwoord
-
Ja, een gemeente kan zelf een toezichthouder rechtmatigheid Wmo en Jeugd aanstellen en onderzoek uitvoeren naar zorgfraude. De bevoegdheden staan vermeld onder punt 14.
Het RIEC houdt zich bezig met de ondermijning en bestrijding van de georganiseerde criminaliteit. Als de zorgfraude daarmee een relatie heeft, kan in de beide onderzoeken worden samengewerkt. De uitwisseling van informatie kan overigens niet vrijelijk en is gebonden aan regels over privacy.
-
Nee, het Boetebesluit sociale zekerheidswetten kan niet worden toegepast voor schendingen van de inlichtingenplicht in het kader van Wmo 2015 en Jeugdwet (JW).
Voor het opleggen van bestuurlijke boetes moet een wettelijke basis aanwezig zijn, zie artikel 5:4 Algemene wet bestuursrecht. Die wettelijke basis bieden de Wmo 2015 en de JW niet, maar is wel gegeven in artikel 18 a. Participatiewet.
Wel kan het recht op Wmo- en JW-voorzieningen worden herzien/beëindigd, als mensen onjuiste gegevens verstrekken. Ook kan er, onder bepaalde voorwaarden, worden teruggevorderd.
Daarnaast kan eventueel strafrechtelijke vervolging worden ingezet bij fraude met Wmo- of JW-voorzieningen, maar of dat ook daadwerkelijk gebeurt bepaalt niet de gemeente, maar het Openbaar Ministerie.
-
Ja, dat kan. Bijvoorbeeld als de zorgaanbieder het onderzoek naar aanleiding van een melding of aanvraag belemmert of probeert de beïnvloeden.
Als de zorgaanbieder tevens optreedt als vertegenwoordiger van de cliënt, en de gemeente wil hem in die rol weigeren als vertegenwoordiger, zullen er volgens de wet (artikel 2:2 lid 1 Awb) “ernstige bezwaren” moeten zijn voor zo’n weigering. Zo’n weigering is een besluit waartegen bezwaar openstaat en moet goed gedocumenteerd en onderbouwd zijn.
Alternatief kan ook een onafhankelijke tolk zijn als de client aangeeft de Nederlandse taal niet goed te beheersen. Of een onafhankelijk cliëntondersteuner.
Ook onafhankelijk sociaal-medisch of gedragswetenschappelijk advies kan nuttig zijn om te komen tot een zuivere beoordeling van een aanvraag en een verzoek om deze in pgb-vorm toe te kennen. Het toekennen van een pgb is immers een aparte beslissing op basis van aparte criteria, zie artikel 2.3.6 lid 2 en 3 Wmo 2015 en artikel 8.1.1 lid 2 Wmo 2015. Het kan daarbij juist nuttig zijn als er dan ook vragen kunnen worden gesteld aan de pgb-zorgaanbieder, bijvoorbeeld bij de oordeelsvorming over de kwaliteit van de in te kopen ondersteuning. Zie artikel 2.3.6 lid 2, onder c. en lid 3 Wmo 2015 en de uitspraak ECLI:NL:CRVB:2020:771.
Meer barrières om zorgaanbieders te weren die niet deugen, zijn opgenomen in het Pgb barrièremodel. Ook de Routekaart biedt handvatten.
-
In artikel 1:435, lid 6 onder h. en i. Burgerlijk Wetboek is, kort samengevat, geregeld dat een zorgverlener niet tot bewindvoerder kan worden benoemd. Maar dat is dan wel een redenering vanuit het Burgerlijk wetboek, niet vanuit de Wmo 2015 of vanuit de Jeugdwet.
Waarschijnlijk - er is nog geen jurisprudentie - kan de combinatie bewindvoerder-zorgverlening, vanuit de Wmo geredeneerd, op zichzelf geen reden zijn om een persoonsgebonden budget (pgb)j te weigeren.
Artikel 2.3.6 lid 2 Wmo 2015 stelt namelijk dat in principe keuzevrijheid voor een pgb moet worden geboden als iemand aan de voorwaarden van dat artikellid voldoet.
Vervolgens wordt in artikel 2.3.6 lid 5 Wmo 2015 een aantal mogelijke weigeringsgronden genoemd, waarvan je mag aannemen dat die limitatief zijn bedoeld, gezien het principe van (voorwaardelijke) keuzevrijheid voor een pgb. Daar wordt niets vermeld over de combinatie bewindvoerder-zorgverlener als weigeringsgrond.
Het is wel belangrijk om in zulke gevallen scherp te letten op andere zaken als kwaliteit van de ondersteuning die via het pgb wordt geleverd. Een goede bewindvoerder hoeft nog geen goede begeleider te zijn. Het kan zo zijn dat de kwaliteit van de ondersteuning te wensen overlaat. In dat geval wordt niet voldaan aan de voorwaarde dat de voorziening doeltreffend en cliëntgericht wordt verstrekt, zoals is vereist volgens artikel 2.3.6. lid 2 onder c., Wmo 2015.
Dan kan de besteding van het pgb bij die persoon, die tevens bewindvoerder is, wel worden geweigerd, maar niet puur vanwege het feit dat hij bewindvoerder is.
Agenda
Informatieknooppunt Zorgfraude
Het Informatieknooppunt Zorgfraude (IKZ) verzamelt fraudesignalen van alle partijen in de zorgketen met als doel gezamenlijk een vuist te maken tegen zorgfraude. Ook steeds meer gemeenten sluiten zich bij het IKZ aan. Een groot voordeel is dat zij hun eigen signalen hiermee kunnen verrijken en zo misstanden beter kunnen aanpakken.
Kennisdossier Aanpak Zorgfraude
Alle documenten, praktijkvoorbeelden en wetgeving & jurisprudentie over de aanpak van zorgfraude bij elkaar.
Dienstverlening bij handhaving in de zorg
Wij bieden u adviezen op maat, antwoorden op specifieke (ook juridische) vragen en een keur aan bijeenkomsten en trainingen.
Hoe staat het met toezicht en handhaving van de Wmo en Jeugdwet in uw gemeente?
Bekijk de lokale cijfers van uw gemeente in een overzichtelijk dashboard op waarstaatjegemeente.nl.
Contact met onze adviseurs
Heeft u behoefte aan advies op maat of wilt u antwoord op specifieke (ook juridische) vragen? Neem dan contact op met de adviseur van VNG Naleving uit uw regio.
Over VNG Naleving
VNG Naleving adviseert en ondersteunt gemeenten bij toezicht, handhaving en naleving van de wetten in het sociaal domein: Jeugdwet, Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo 2015), Participatiewet en de Wet kinderopvang.