Gemeenten zorgen ervoor dat hun inwoners de ondersteuning en/of jeugdhulp krijgen die ze echt nodig hebben. Door toezicht en handhaving beperkt u fouten tot een minimum en voorkomt en bestrijdt u fraude – ook door zorgaanbieders. U bereikt dit door als gemeente bewust te zijn van de risico’s op fouten en fraude binnen de Wmo 2015 en de Jeugdwet. Daarbij is het zaak om een of meerdere toezichthouders aan te wijzen en de organisatie (verder) handhavings-, fouten- en fraudealert te maken. Op deze pagina vindt u onder meer de wettelijke kaders, onderzoeken, handreikingen en een stappenplan voor een rechtmatigheidsonderzoek.
Ons standpunt
We vinden het belangrijk dat de middelen voor de Wmo 2015 en de Jeugdwet daadwerkelijk gebruikt worden voor zorg en ondersteuning aan hulpbehoevende burgers. Het is daarom belangrijk dat gemeenten onrechtmatigheden voorkomen en herstellen. Specifiek voor fraude door zorgaanbieders geldt dat die vaak verder reikt dan een enkele gemeente of wet. Een effectieve aanpak vereist dan ook ketenbrede samenwerking en gegevensdeling.
De Routekaart Toezicht, Handhaving en Naleving geeft aan de hand van vier fasen inzicht in de stappen die gemeenten moeten zetten en de activiteiten die ze moeten uitvoeren voor de aanpak van zorgfraude.
Kennisbank Zorg en jeugd: toezicht en handhaving
In de kennisbank vindt u nieuwsberichten, handreikingen, factsheets, best practices, trainingen, voorbeeldbrieven en meer binnen het thema Handhaving in de zorg (Wmo 2015 en Jeugdwet).
Vraag en antwoord
-
Dit valt onder de verantwoordelijkheid van de gemeente zelf. Artikel 2.9 van de Jeugdwet schrijft voor dat gemeenten een verordening voor de Jeugdwet (JW) vaststellen, waarin onder meer regels worden gesteld "voor de bestrijding van het ten onrechte ontvangen van een individuele voorziening of een persoonsgebonden budget (pgb), alsmede van misbruik of oneigenlijk gebruik van de wet."
De gemeente kan volgens de eigen verordeningsregels voorwaarden aan de verstrekking verbinden en onderzoek doen naar de nakoming ervan. Daarbij kan ook gekeken worden of verstrekking van een pgb wel de juiste voorziening is en zo ja, welke voorwaarden er gelden voor de besteding. En uiteraard, of in het concrete geval aan die voorwaarden is voldaan of niet.
Voor ondersteuning bij fraudevermoedens of fraudeonderzoeken kunt u contact opnemen met Team Zorg van VNG Naleving.
-
Er spelen in de praktijk vaak misverstanden over toezicht en handhaving in de Wmo 2015. In de eerste plaats zijn gemeenten al sinds 1 januari 2015 verplicht om een toezichthouder aan te wijzen, zie artikel 6.1 lid 1 Wmo 2015. Die moet toezien op de naleving van de Wmo-voorschriften.
Een toezichthouder heeft een aantal specifieke bevoegdheden, zoals beschreven in Titel 5.2 Algemene wet bestuursrecht. Met die bevoegdheden heeft hij of zij verdergaande mogelijkheden om informatie te verzamelen. Op basis van die verzamelde informatie kan het college zo nodig handhavingsmaatregelen nemen, zowel ten opzichte van cliënten als ten opzichte van aanbieders. Voorbeelden van handhavingsmaatregelen zijn opschorting van uitbetaling van een pgb, herziening van een toekenning en terugvordering van een voorziening of een pgb. Ook kunnen maatregelen worden genomen te opzichte van een aanbieder.
De in de vraag genoemde terugvordering is dus een handhavingsmaatregel. Die kan genomen worden op basis van toezichthandelen, maar dat hoeft niet per se. Ook gewone onderzoeksbevoegdheden kunnen leiden tot een terugvordering. Denk aan de heronderzoeksbevoegdheden uit artikel 2.3.9 Wmo 2015 of de mogelijkheid om gegevens op te vragen bij andere partijen via artikel 5.2 Wmo 2015. Als via die bevoegdheden voldoende informatie kan worden verzameld om een terugvorderingsbesluit te kunnen onderbouwen, is inzet van toezichtbevoegdheden dus niet nodig om te kunnen terugvorderen.
-
In de Jeugdwet (JW) is het toezicht op de kwaliteit belegd bij de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ i.o.).
In de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd zijn de Inspectie Jeugdzorg en de Inspectie voor de Gezondheidszorg samengebracht sinds 1 oktober 2017. Aan de naam is de term 'in oprichting' toegevoegd omdat de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd wettelijk gezien nog geen formele naam is. De Tweede Kamer en Eerste Kamer moeten hierover nog een besluit nemen. De IGJ houdt toezicht op de kwaliteit van de jeugdhulp. Daarmee is dit toezicht op landelijk niveau belegd. De IGJ maakt in afstemming met de gemeenten een jaarwerkplan.
Daarnaast heeft de gemeente – in het kader van contractering, samenwerking, afstemming en monitoring –een rol bij het toezien op / controleren van de kwaliteit.
In de genoemde processen komen signalen naar voren over de kwaliteit van de te leveren/geleverde zorg. Bij (gesignaleerde) twijfels over de kwaliteit en bij calamiteiten is het IGJ aan zet in het kader van haar toezichtstaak.
Toezicht op de rechtmatigheid in de JW is niet belegd bij de IGJ. Deze bevoegdheid is een verantwoordelijkheid van de gemeente zelf. Ook hier geldt dat signalen over het rechtmatig verstrekken van zorg voor een belangrijk deel terechtkomen / aanwezig zijn bij de toegang tot de zorg, monitoring en facturering.
Het is belangrijk dat de gemeente een werkproces heeft over hoe te handelen bij twijfels over de rechtmatigheid en een functionaris met bevoegdheden om hier onderzoek naar te doen (zowel bij het Persoonsgebonden budget als Zorg in Natura).
In de JW is niet vastgelegd hoe de gemeente het toezicht op rechtmatigheid moet vormgeven. Hierin heeft de gemeente beleidsvrijheid. Diverse gemeenten in het land hebben hier dan ook op verschillende wijzen invulling aan gegeven.
-
Nee, de zogenaamde 'Fraudewet' is niet van toepassing op de Wmo 2015.
De officiële naam van de 'Fraudewet' is de Wet Aanscherping Handhaving- en Sanctiebeleid SZW-wetgeving. Via die wet is een aantal andere wetten aangepast, maar de Wmo 2015 of de Jeugdwet niet. Die vallen ook niet onder de SZW-wetgeving, maar onder VWS.
Informatieknooppunt Zorgfraude
Het Informatieknooppunt Zorgfraude (IKZ) verzamelt fraudesignalen van alle partijen in de zorgketen met als doel gezamenlijk een vuist te maken tegen zorgfraude. Ook steeds meer gemeenten sluiten zich bij het IKZ aan. Een groot voordeel is dat zij hun eigen signalen hiermee kunnen verrijken en zo misstanden beter kunnen aanpakken.
Kennisdossier Aanpak Zorgfraude
Alle documenten, praktijkvoorbeelden en wetgeving & jurisprudentie over de aanpak van zorgfraude bij elkaar.
Dienstverlening bij handhaving in de zorg
Wij bieden u adviezen op maat, antwoorden op specifieke (ook juridische) vragen en een keur aan bijeenkomsten en trainingen.
Hoe staat het met toezicht en handhaving van de Wmo en Jeugdwet in uw gemeente?
Bekijk de lokale cijfers van uw gemeente in een overzichtelijk dashboard op waarstaatjegemeente.nl.
Contact met onze adviseurs
Heeft u behoefte aan advies op maat of wilt u antwoord op specifieke (ook juridische) vragen? Neem dan contact op met de adviseur van VNG Naleving uit uw regio.
Over VNG Naleving
VNG Naleving adviseert en ondersteunt gemeenten bij toezicht, handhaving en naleving van de wetten in het sociaal domein: Jeugdwet, Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo 2015), Participatiewet en de Wet kinderopvang.