Nummer 10, 16 juni 2017
In de afgelopen weken hoor ik van wethouders steeds weer de kreet ‘weeffout’. Zij hebben het dan over de burgemeester en de verschillende petten die hij opheeft. Het onafhankelijk voorzitterschap van de gemeenteraad, het onafhankelijk voorzitterschap van het college van B en W en zijn eigen, zelfstandige taken. Met de ‘weeffout’ wordt hetzelfde bedoeld als met de bekende ‘spagaat’: de dubbele voorzittersrol van de burgemeester. Blijkbaar bestaat bij deze mensen de behoefte om de burgemeester in één kamp in te delen: hij is óf van de raad óf van het college. Wethouders willen maar wat graag geloven dat vooral zij moeten (mee)bepalen wie hun voorzitter wordt. Immers, zij zien de burgemeester bovenal als een lid van hun team.
In ons huidige systeem is de burgemeester juist als het draaipunt of de verbindingsas geplaatst tussen de deeltijdcontroleurs (de raad) en de professionele voltijduitvoerders (de wethouders). Door de burgemeester nadrukkelijk als niet-politiek gebonden, onafhankelijk functionaris naast de professionele uitvoerders als voorzitter te positioneren, wordt het vertrouwen van de raad in een goede taakuitvoering vergroot. De voorzitter dient bij alle besluiten van het college te beoordelen of ze binnen de wet passen en conform de opdracht van het hoogste gemeentelijk orgaan, de raad, zijn. En voor dat vertrouwen is een volledig onafhankelijke positie noodzakelijk.
Moord en brand
Bij sollicitatiegesprekken voor een nieuwe burgemeester wordt in de wandelgangen helaas vaak moord en brand geschreeuwd als de wethouders geen adviserende rol is toebedeeld. Het moge duidelijk zijn, er bestaat geen wettelijke verplichting om een adviseur van de vertrouwenscommissie aan te stellen, alleen de mogelijkheid daartoe bestaat. Wethouders willen nu eenmaal graag zo veel mogelijk invloed hebben op de selectie van een burgemeester.
Wethouders zien de burgemeester bovenal als een lid van hun team
Hun wens is eigenlijk raar, omdat wethouders als professionals niet alleen hun gewone taak moeten uitvoeren, maar ook een set aan coalitieafspraken dienen te realiseren. En die coalitieafspraken zijn niet primair voor de voorzitter, waardoor hij er niet direct aan gebonden is. De coalitie en de raad als geheel weten overigens prima welke sturing en controle nodig is. Welk type persoon passend is om het college optimaal te laten functioneren als professioneel team. Daarom zal de coalitie er altijd voor zorgen dat de nieuwe burgemeester alle competenties bezit die noodzakelijk zijn.
Driehoek
Als er al iets in de procedure veranderd zou moeten worden, dan zou dat betrekking hebben op de twee andere leden van de ‘driehoek’. Want om daadwerkelijk goed en effectief te kunnen functioneren als ‘as’ in de organisatie, zijn een goede verstandhouding, eenzelfde taakopvatting en taakverdeling, en dezelfde visie op de uitvoering van de werkzaamheden tussen griffier, secretaris en burgemeester onontbeerlijk. Maar ja, die functionarissen hoor je zelden, omdat zij zich meestal als échte professionals gedragen.
Het huidige systeem is een afgewogen en volledig op de Nederlandse situatie toegesneden oplossing, waar de gemeenteraad het hoogste bestuursorgaan in de gemeente vormt. Als je de werkwijze van de sollicitatieprocedure voor burgemeester al zou willen aanscherpen, dan zou een gezamenlijk advies per sollicitant van griffier en secretaris aan de vertrouwenscommissie, veel meer kunnen bijdragen aan een goede selectie dan een (opgewonden) wethouder.
Koos de Looff is fractievoorzitter van de VVD in Zaltbommel en was eerder wethouder in de gemeente Papendrecht.
Wilt u ook een betoog voor VNG Magazine schrijven? Stuur een e-mail naar redactie@vngmagazine.nl