Deze week debatteren wetenschappers in Leiden over de legitimiteit van de gemeenteraad. Het VNG Magazine Panel spreekt zich vast over een aantal stellingen uit dat daar aan bod komt. Het grote aantal lokale partijen komt de legitimiteit van de raad niet ten goede en nee, er zijn niet te veel raadsleden, aldus een meerderheid van het panel.
De bijeenkomst op de Universiteit Leiden haakt aan bij het in juni vorig jaar gepresenteerde advies Maatwerkdemocratie, opgesteld door de VNG Denktank onder leiding van de Amsterdamse wethouder Kajsa Ollongren (D66). De denktank doet daarin een aantal aanbevelingen over de toekomst en de positie van gemeenteraden.
Een van de stellingen waarover de wetenschappers in debat gaan, betreft lokale partijen. Ruim driekwart van de panelleden die reageerden, is het oneens met de stelling dat de massale opkomst van lokale partijen de legitimiteit van gemeenteraden versterkt. SGP-raadslid Johan van den Brink (Geldermalsen) merkt op dat de legitimiteit van de raad is gegrond in de wet en niet in het draagvlak van de bevolking. ‘Draagvlak is natuurlijk wel heel belangrijk om representatie te laten functioneren. Daarvoor zijn lokale partijen een prima vehikel’, aldus Van den Brink. ‘Maar er is geen reden waarom een landelijke partij geen lokale binding zou kunnen hebben.’
Wethouder Jan Hordijk (VVD) uit Zuidplas geeft aan dat in zijn gemeente de raadsleden sterk lokaal betrokken zijn ‘door alle partijen heen’. Hordijk: ‘Ze zijn aanspreekbaar en lokaal zichtbaar.’ Bijkomend voordeel van het bij een landelijke partij aangesloten zijn, vervolgt de VVD’er, is dat makkelijker verbinding gelegd kan worden met partijgenoten bij andere bestuurslagen. ‘Dit kan een voordeel zijn voor onze inwoners, waar we het allemaal voor doen, en draagt dus bij aan de legitimiteit van de raad.’
Vincent Prins, raadslid Sliedrecht
‘De term “lokale partijen” is misleidend. Als CDA-raadslid denk ik ook lokaal.’
CDA-raadslid Vincent Prins uit Sliedrecht vindt de term lokale partijen misleidend. ‘Als CDA-raadslid denk ik ook lokaal. Legitimiteit is niet afhankelijk van het aantal partijen waaruit kan worden gekozen, maar van de kwaliteit van de gekozen raadsleden.’ VVD-raadslid Bert van Dijkhuizen uit Hoorn sluit zich daarbij aan. ‘Ook landelijke partijen gaan honderd procent voor gemeentelijke belangen.’
Raadslid Ton Dijkmans – die zich onlangs afsplitste van de lokale partij Cranendonck Actief! – is wel van mening dat de opkomst van lokale partijen de legitimiteit van de raad versterkt. ‘Deze ontwikkeling geeft aan dat burgers veel meer kiezen voor een eigen gezicht in het lokale bestuur dan voor het, dikwijls door landelijke politiek besmette, gezicht van landelijke partijen.’
Te veel raadsleden
Dijkmans, die deel uitmaakte van de VNG Denktank, is het ook eens met de stelling dat er te veel raadsleden zijn. Een van de aanbevelingen van de denktank luidt dat het aantal raadsleden gereduceerd moet worden. ‘Minder is meer’, zo redeneert de denktank, die er in het rapport overigens direct aan toevoegt dat de raad wel beter toegerust en ondersteund dient te worden. Dat beaamt Dijkmans. ‘Je kunt je afvragen of een raad van 15 of 17 raadsleden slechter zou functioneren dan een van 19’, reageert hij. ‘Maar de overblijvende raadsleden zouden véél beter gefaciliteerd moeten worden dan nu gebeurt.’
Meer dan 72 procent van de leden van het VNG Magazine Panel die zich over de stelling uitspraken, vindt geenszins dat er te veel raadsleden zijn. ‘De discussie moet niet over aantallen gaan, maar over de kwaliteit van de raad’, meent D66-fractievoorzitter in Overbetuwe Roel Eefting. ‘Ik zie nog te weinig voldoende kundige raadsleden, dat trekt het niveau omlaag.’
Roel Eefting, fractievoorzitter Overbetuwe
'Ik zie nog te weinig voldoende kundige raadsleden, dat trekt het niveau omlaag.’
Fred Schenk van De Liberalen in Bunnik: ‘Er is eerder een tekort aan raadsleden. Vanwege de decentralisaties zijn er meer taken naar gemeenten gegaan waar de raad zijn rol bij moet pakken, zonder dat daar extra mensen tegenover staan.’ Henk Huttinga, fractievoorzitter van de ChristenUnie in Emmen, is het met hem eens. ‘De taken van raden worden alleen maar complexer. Willen we de raad gevuld houden met amateurpolitici, dan zal de raad op de huidige grootte moeten blijven om alle taken te kunnen blijven doen.’
Verwarring
Uit de antwoorden van de panelleden blijkt dat raadsleden zich zorgen maken. Niet zozeer over de legitimiteit van de raad, maar wel over de positie die de raad inneemt in het democratisch bestel.
CDA-raadslid Ben van Veen uit Hengelo wijst op de toename van het aantal gemeenschappelijke regelingen en samenwerkingsverbanden waarin gemeenten participeren. ‘Daar zouden raadsleden bovenop moeten kunnen zitten, maar in de praktijk zien we dat ze op afstand of zelfs buitenspel worden gezet en aan invloed en sturing inboeten.’
Henk Huttinga, fractievoorzitter Emmen
‘Willen we de raad gevuld houden met amateurpolitici, dan zal de raad op de huidige grootte moeten blijven om alle taken te kunnen blijven doen.’
Raadslid Van den Brink uit Geldermalsen ziet in de ‘enorme hoeveelheid’ medebewindstaken en gemeenschappelijke regelingen een oorzaak voor de verwarring over de positie van de raad. ‘Het vertegenwoordigen van de lokale samenleving in combinatie met het moeten uitvoeren van rijkstaken leidt makkelijk tot technocratie en operationeel denken, bestuurlijke vermoeidheid en gebrek aan politieke profilering. Dat alles samen is kunstmest voor populisme.’
Het advies Maatwerkdemocratie is te vinden op de website van de VNG www.vng.nl/maatwerkdemocratie.
Panel
Het VNG Magazine Panel bestaat momenteel uit zo’n tachtig burgemeesters, wethouders, raadsleden en gemeenteambtenaren. Met enige regelmaat leggen wij hun een aantal vragen voor, die als basis dienen voor een artikel. Wilt u ook uw mening geven over actuele kwesties? Meld u dan nu aan via panel@vngmagazine.nl.