Het Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming dat in opdracht van de ministeries van J&V, VWS en VNG is ontwikkeld, biedt perspectief hoe de jeugdbeschermingsketen er slimmer en effectiever uit kan zien, waarbij het belang van kind en gezin centraal staat. Het toekomstscenario schetst op hoofdlijnen hoe de kind- en gezinsbescherming er over zo’n 5 tot 10 jaar uit zou kunnen zien.
Een kwartiermaker heeft het toekomstscenario in samenwerking met de betrokken partijen opgesteld, in opdracht van de ministeries van VWS en J&V en de VNG.
De huidige jeugdbeschermingsketen is complex georganiseerd met vele betrokken organisaties zoals lokale wijkteams, Veilig Thuis, Gecertificeerde Instellingen en de Raad voor de Kinderbescherming. De vele schakels sluiten niet altijd op elkaar aan, met als gevolg dat de juiste hulp en bescherming tekort kan schieten. Daar moet verandering in komen.
Centraal in het scenario staat de hulp en bescherming van het kind en gezin in onveilige en bedreigende situaties. Daarbij is er niet alleen oog voor het kind, maar ook voor de volwassenen. Het doel is om tijdige en passende hulp en bescherming te bieden aan kinderen en gezinnen. Het is voor het kind, de ouders en de professionals belangrijk om de jeugdbescherming slimmer en effectiever te organiseren, als onderdeel van een brede, gezinsgerichte aanpak.
De basisprincipes van het scenario zijn gezinsgericht, rechtsbeschermend en transparant, eenvoudig en lerend. Het toekomstscenario schetst op hoofdlijnen hoe de kind- en gezinsbescherming er over zo’n 5 tot 10 jaar uit zou kunnen zien. In het kort:
- Er is één vast gezicht binnen het lokaal team dat indien nodig samen optrekt met een professional uit het op te richten Regionaal Veiligheidsteam. Het gezin krijgt dus een vaste professional of een vast duo dat gedurende de periode van hulpverlening bij hen betrokken blijft. Kinderen en gezinnen hoeven dus niet opnieuw hun verhaal te doen.
- In het Regionaal Veiligheidsteams zijn functies van de Gecertificeerde Instellingen, Veilig Thuis en de Raad voor de Kinderbescherming samengebracht. Er wordt gewerkt in een model waarbinnen professionals werken in teamverband, nabij het gezin.
- Dicht bij deze professionals en gezinnen staat een netwerk van specialisten met kennis van kinderen, volwassenen en specifieke uitingsvormen van geweld. Professionals worden gefaciliteerd om samen te werken en een lerende omgeving te vormen. Er wordt in gezinsgericht en in gezamenlijkheid gewerkt aan het effectief en duurzaam borgen van duurzame veiligheid.
Het scenario komt hiermee tegemoet aan wat de meest kwetsbare gezinnen en huishoudens nodig hebben. Het heeft een brede blik van 0 tot 100 jaar en gaat uit van een model waarbinnen professionals werken in teamverband, nabij het gezin.
Planning
Het Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming (rijksoverheid.nl) is op 30 maart 2021 naar de Tweede Kamer verzonden door de bewindslieden van Justitie & Veiligheid en Volksgezondheid, Welzijn & Sport, mede namens de VNG.
Daarop volgde een internetconsultatie, waarop wij ruim 80 reacties ontvingen. Naast de internetconsultatie hebben ervaringsdeskundigen en professionals van verschillende organisaties in dialoogsessies hun inzichten gedeeld. Ook heeft de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ) adviezen gegeven om het Toekomstscenario te verbeteren. Daarnaast hebben we 6 voormalige pilotregio’s gevraagd een plan uit te werken voor het beproeven van het Toekomstscenario. De wijkteams en de Raad voor de Kinderbescherming (RvdK), Gecertificeerde Instellingen (GI’s) en Veilig Thuis-organisaties (VT) werken in de proeftuinen samen aan veiligheidsvraagstukken in gezinnen en huishoudens. Er wordt nauw samengewerkt met de partijen in het sociaal domein en de gespecialiseerde jeugd en volwassenorganisaties, in verbinding met het zorg- en het veiligheidsdomein.
We maken ons nu op voor de volgende fase. Op 24 november 2021 is de Tweede Kamer hierover geïnformeerd via een brief naar aanleiding van het wetgevingsoverleg (WGO) Justitie en Veiligheid. Op 29 november is een debat gepland.
- Bekijk de Brief Voortgang van de aanpak om de jeugdhulp, jeugdbescherming en jeugdreclassering te verbeteren (tweedekamer.nl)
- Lees de position paper Opmerkingen van de VNG voor het wetgevingsoverleg Jeugd en aanverwante zaken van de begrotingen VWS en JenV (147 kB)
Proeftuinen
Eind mei is de leidraad voor de tweede tranche van de proeftuinen gepubliceerd. Geïnteresseerde regio's hebben tot uiterlijk 15 juli de mogelijkheid om een aanvraag in te dienen.
Lees hier meer over in het nieuwsbericht:
De volgende 6 proeftuinen zijn al gestart:
- ‘Blijvend Veilig’ (Amsterdam-Amstelland)
- ‘Bouwstenen voor de toekomst’ (FoodValley)
- ‘Wij doen het beter’ (Ro"erdam-Rijnmond)
- ‘Beweging Kind en Gezinsbescherming’ (Utrecht) en ‘Bescherming in Beweging’ (Utrecht-West)
- ‘Vaart in Veiligheid’ (Zeeland)
- West-Brabant West
In de loop van 2022 starten nog 4 proeftuinen.
Samen met het programmateam gaan de proeftuinen aan de slag vanuit de 4 gemeenschappelijke basisprincipes van het Toekomstscenario:
- Gezinsgericht
- Rechtsbeschermend en transparant
- Eenvoudig
- Lerend
De proeftuinen kennen een dynamische, lerende opzet. We zorgen voor een intensieve wisselwerking tussen opgedane kennis, ervaring en inzichten op landelijk en regionaal niveau. Van daaruit kunnen de plannen wederzijds worden bijgestuurd, zowel die van de proeftuinen als het Toekomstscenario.
Inzichten uit de internetconsultatie
Op de consultatie zijn 80 reacties binnengekomen van organisaties, netwerken, gemeenten, professionals en burgers. Het toont de grote betrokkenheid bij het onderwerp. Uit de consultatie komt naar voren dat het nut, de noodzaak en urgentie tot verandering binnen de jeugdbeschermingsketen breed wordt omarmd. Daarnaast is er veel herkenning van en draagvlak voor de 4 eerdergenoemde basisprincipes van het Toekomstscenario.
Uit de consultatie zijn de 6 belangrijkste thema’s gedistilleerd, waarmee het Toekomstscenario aan het werk gaat:
- Rechtsstatelijkheid en rechtsbescherming
- Het wel of niet centraliseren van veiligheidsexpertise in gedwongen kader
- De uitwerking van de lokale en regionale teams, en de wisselwerking ertussen
- De verbinding tussen volwassen GGZ en kind- en gezinsbescherming
- Deugdelijke diagnostiek en feitenonderzoek
- Brede verbinding en 0-100 aanpak voor alle leeftijden
Alle opbrengsten van de internetconsultatie leest u in de bijlage van de brief ‘Consultatie op het Toekomstscenario Kind en Gezinsbescherming’ (pdf, 318 kB).
De bevindingen vanuit de internetconsultatie vormen – samen met het adviesrapport ‘Jeugdbescherming in de toekomst’ (rsj.nl) – een stevige basis voor vervolgstappen voor het Toekomstscenario.
Adviescommissie rechtsstatelijkheid en rechtsbescherming
Het opleggen van een kinderbeschermingsmaatregel door de rechter is ingrijpend voor ouders en kinderen. Kinderen en gezinnen moeten beschermd worden tegen een overheid die zonder goede reden ingrijpt in het gezinsleven. De overheid moet zich daarom houden aan een aantal beginselen van de rechtsstaat én aan regels uit internationale verdragen. Tegenover beslissingen van de overheid moet rechtsbescherming staan voor kinderen en gezinnen. Dit houdt in dat zij kunnen opkomen tegen besluiten en handelingen van de overheid.
Uit de internetconsultatie en RSJ-advies blijkt dat er zorgen zijn over de rechtsstatelijkheid en rechtsbescherming, specifiek bij het anders organiseren van bevoegdheden, zoals voorgesteld in het Toekomstscenario. Er zal daarom een adviescommissie ingesteld worden, die twee opdrachten heeft:
- Uitwerken wat het betekent voor het toekomstscenario als deze onafhankelijke toets en advies aan de rechter onder rijksverantwoordelijkheid blijft. Of als de onafhankelijkheid van deze toets en advies wordt versterkt, maar wel decentraal wordt belegd, zoals het toekomstscenario nu voorstelt. Hierover brengt de adviescommissie voor 1 mei 2022 een advies uit.
- Verkenning naar versterking van rechtspositie en rechtsbescherming van ouders en kinderen in het hele proces van het Toekomstscenario.
Inmiddels is gestart met het ophalen van informatie bij de proeftuinen. Daarmee wordt kaart gebracht waar zij tegen aanlopen binnen de huidige wet- en regelgeving en welke mogelijke oplossingen zij zien. Deze inventarisatie zal als input dienen voor de adviescommissie.
Budgetten voor gemeenten
Het enthousiasme van de verschillende gemeenten om te werken volgens de uitgangspunten van het Toekomstscenario is groot. Het goede nieuws is dat alle gemeenten hiervoor gebruik kunnen maken van de middelen die voortkomen uit de Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag, de zogenaamde POK-middelen.
Naar aanleiding van de Parlementaire Ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag (POK) en het rapport ‘Ongekend onrecht’ heeft het kabinet per direct structureel extra middelen beschikbaar gesteld voor het versterken van de gemeentelijke dienstverlening. Hiertoe zijn in samenspraak met de ministeries van VWS, JenV, SZW en BZK en VNG 8 actielijnen opgesteld, onder andere voor versterking rechtsbescherming, wijkteams en integraal werken in het gemeentelijk sociaal domein. Eén actielijn betreft het realiseren van het toekomstscenario kind- en gezinsbescherming in alle gemeenten, waarvoor vanaf 2022 per jaar ruim € 20 miljoen beschikbaar is.
Aanmelden nieuwsbrief
Op de hoogte blijven van nieuws rondom het Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming? Binnenkort starten wij met het uitsturen van nieuwsbrieven. U kunt zich daarvoor aanmelden via toekomstkindengezin@minjenv.nl.
Meer informatie
- Lees meer over het toekomstscenario (voordejeugdenhetgezin.nl)