Laat onderwijs, ondernemers en overheid samenwerken

Informatiesamenleving, energietransitie, inclusieve samenleving, regionale samenwerking en arbeidsmarkt - over deze thema's wisselen de Zuid-Hollandse gemeenten van gedachten op 21 februari 2019 in Leidschendam-Voorburg in het kader van de Meerjarenvisie Gemeenten 2020-2024.

‘Alle belangrijke thema’s op de nationale agenda staan ook op de lokale agenda. Denk aan veranderingen in de lokale democratie en de energietransitie. Het is goed om het daar met elkaar over te hebben’, zegt Klaas Tigelaar, voorzitter van de Vereniging Zuid-Hollandse Gemeenten (VZHG) en burgemeester van Leidschendam-Voorburg.

Tigelaar heet zo’n zeventig burgemeesters, wethouders, gemeentesecretarissen en raadsleden welkom op de Meerjarenvisiebijeenkomst.

Gespreksleider Peter van de Geer peilt waarom deelnemers vandaag naar het raadhuis van Leidschendam zijn gekomen.

Een raadslid uit Rijswijk wil beter samenwerken in de arbeidsmarktregio. Robert van Dijk, griffier in Teylingen, is hier voor het gesprek over de informatiesamenleving. ‘Ik verwacht van de VNG een baseline voor informatiesystemen, zodat gemeenten zonder belemmeringen informatie kunnen delen.’

Wethouder Marloes Borsboom uit Rijswijk wil het juist hebben over de global goals. ‘Er is nog een hoop werk te doen als we die doelen willen halen.’

Wilma Zoetemelk-van der Hulst, gemeentesecretaris van Zoeterwoude, maakt zich zorgen. ‘Gemeenten hebben zoveel taken gekregen, dat we te weinig middelen overhouden om onze basistaken goed te kunnen verrichten.’ De gemeentesecretaris hoopt dat de VNG kan onderhandelen met als inzet: meer geld of minder taken.

Pieter Jeroense, algemeen directeur VNG, tijdens bijeenkomst in Zuid-Holland voor de Verenigingsstrategie Gemeenten 2024

Pieter Jeroense, plv Algemeen Directeur VNG

Bij afwezigheid van Jantine Kriens heet Pieter Jeroense, plaatsvervangend algemeen directeur van de VNG, iedereen welkom. ‘De VNG heeft alle coalitieakkoorden geanalyseerd. Daarin zie je de ambitie en kracht van de lokale overheid. De VNG zijn wij met elkaar.’

In sommige gevallen is het slim om zaken samen te organiseren. Zo tekende Jeroense een contract met Microsoft, waar alle 355 gemeenten gebruik van kunnen maken. ‘Dat levert een flinke kostenbesparing op, want als elke gemeente apart met Microsoft onderhandelt over de licenties, zijn we een stuk duurder uit.’

Vanavond zijn er gesprekstafels rond drie thema’s: de informatiesamenleving, energietransitie en regionale samenwerking en arbeidsmarkt.

Informatiesamenleving

Twee leden van de VNG-commissie Informatiesamenleving leiden het gesprek over de informatiesamenleving, samen met Henri Rauch van de VNG.

Saskia Bruines, wethouder te Den Haag en Robert van Dijk, griffier in Teylingen, merken al gauw dat dit onderwerp emoties losmaakt. Het raakt namelijk aan ons eigen leven. Er zijn zoveel nieuwe ontwikkelingen, hoe kun je daar nu tijdig op inspelen?

‘Data bezitten waarde, we zouden het moeten zien als grondstof en er zorgvuldig mee om moeten gaan’, zegt een deelnemer. Volgens de aanwezigen zou de Meerjarenvisie gezamenlijke uitgangspunten over data moeten opnemen, zoals: elk mens is eigenaar van zijn eigen persoonsgegevens.

Verder zijn er kansen voor nieuwe technologieën op medisch gebied, maar ook op het gebied van duurzaamheid en ruimtelijke ordening. Cyber security mag volgens de Zuid-Hollandse gemeenten naar een hoger plan. Als overheid beheer je zoveel gegevens, zijn die gegevens wel veilig?

Ook is het belangrijk dat iedereen de kans krijgt om mee te komen. Er moet daarom aandacht zijn voor digitale geletterdheid.

Energietransitie

Stephan Brandligt, wethouder in Delft en voorzitter van het Klimaatverbond, leidt de discussie over de energietransitie, met ondersteuning van Niels Hanskamp van de VNG. Volgens wethouder Lia de Ridder uit Wassenaar gaat de energietransitie niet alleen over klimaat. ‘Het is breder dan dat. Zorg ervoor dat de energie-opgave terugkomt in de omgevingsvisie.’

De energietransitie is ingewikkeld. Iedereen – het Rijk, gemeenten en inwoners – moet daaraan bijdragen. Dat vraagt om afstemming. Hier zien de deelnemers een rol weggelegd voor de VNG: help ons hoe we inwoners kunnen informeren en meenemen.

Pieter Jeroense neemt die handschoen graag op. ‘Stel dat je inwoner bent, hoe kun je dan praktisch aan de slag? Hoe kunnen gemeenten inwoners daarbij helpen? De VNG kan gemeenten daarbij ondersteunen.’

Een raadslid heeft behoefte aan betrouwbare informatie om op basis daarvan besluiten te kunnen nemen. Zou de VNG misschien één kennisloket kunnen maken?

Regionale samenwerking en arbeidsmarkt

Peter Heijkoop, wethouder Dordrecht en Margreet van Driel, wethouder Zoetermeer, beiden lid van de VNG-commissie Participatie, Schuldhulpverlening en Integratie, leiden het gesprek over regionale samenwerking en arbeidsmarkt, met voorbereiding door Wendy van der Burg van de VNG.  

Heijkoop: ‘Hoe zorg je ervoor dat kwetsbare mensen kunnen meedoen?’ Wethouder Adger van Helden uit Katwijk zegt dat je als gemeente de werkgevers goed moet kennen om langdurig werklozen of statushouders te kunnen plaatsen.

‘We hebben behoefte aan ondersteuning en autonomie. Reik instrumenten aan waarmee we zelf aan de slag kunnen’, zegt een deelnemer. ‘Meer geld en meer beleidsruimte, dat roepen gemeenten al jaren’, relativeert een ander. ‘Redeneer liever vanuit inhoudelijke thema’s en kijk daarna pas welke middelen je daarvoor nodig hebt.’

Daarna gaat het gesprek over goed opgeleide mensen die hun baan zijn verloren en zich eigenlijk moeten omscholen om weer aan de bak te komen. ‘Maar het UWV heeft geen geld voor omscholing en bij de Kredietbank kunnen werklozen boven de 50 jaar geen geld lenen.’

Een ander probleem dat wordt aangestipt, is de angst onder mensen met een WW-uitkering om kortlopende of parttime banen te accepteren. Ze zijn bang dat ze daarna opnieuw het hele traject van uitkeringsaanvraag moeten doen. De deelnemers zijn het erover eens: werk moet lonend zijn en dat is het nu niet altijd. Volgens sommigen is een stelselherziening nodig. Gemeenten moeten hierover in ieder geval in gesprek blijven met het Rijk.

Ook gaat het gesprek over het UWV. De afspraken tussen gemeenten en UWV kunnen volgens de deelnemers beter. Heijkoop merkt op dat je het UWV kunt splitsen in twee bedrijven: het werkbedrijf en de ‘uitkeringenfabriek’. Hij vraagt zich af of de gemeente die eerste taak niet kan overnemen, zodat de gemeente zich kan ontfermen over alle werklozen en niet alleen over de langdurig werklozen die in de bijstand terechtkomen. Dan bieden gemeenten het hele palet aan om mensen aan het werk te helpen.

Kansrijke beroepen

Innovatie en technologie; het klinkt mooi, maar er is juist schreeuwend behoefte aan schilders, loodgieters en metselaars. Raadslid Pieter Breederveld uit Goeree-Overflakkee vertelt hoe in zijn gemeente onderwijs, ondernemers en overheid samenwerken. ‘Jongeren zonder diploma kunnen stage lopen bij ondernemers en worden op die manier begeleid naar werk. Bij de overheid komen deze jongeren zo weer in beeld.’

Het zit sommige wethouders dwars dat jongeren worden opgeleid voor werkloosheid. Gemeenten zouden beter moeten zijn in matchmaking: maak inzichtelijk wat nodig is bij werkgevers en stem daar vervolgens de opleidingen op af. Een wethouder stelt samen met onderwijsinstellingen bijvoorbeeld een educatieve agenda op met kansrijke beroepen.

Over vijftig jaar doet de helft van de mensen niet meer het werk dat ze nu doen. We moeten investeren in onderwijs waardoor mensen geschikt blijven voor de arbeidsmarkt. ‘Levenslang leren is belangrijk’, concludeert Heijkoop. Samenwerken met koepelorganisaties en werkgevers is essentieel, zodat zij zich ook verantwoordelijk voelen voor deze maatschappelijke opgave.

De VNG zou in kaart kunnen brengen welke beroepen gaan verdwijnen en in welke beroepen juist wel toekomst zit. Ook is er vraag naar kennisdeling: hoe kun je samenwerkingsverbanden tussen overheid, onderwijs en bedrijfsleven opzetten. Wat zijn daarbij valkuilen en succesfactoren?   

Inclusieve samenleving

Jolanda de Witte, wethouder in Zwijndrecht en bestuurslid van de VZHG, pleit voor het toevoegen van het thema inclusieve samenleving aan de Meerjarenvisie. ‘In het sociaal domein proberen we te bereiken dat iedereen kan meedoen. De vraag naar zorg is eigenlijk een vraag naar ondersteuning. Er is een omslag nodig in de structuur. Gemeenten moeten agenderend zijn, en niet volgend.’

‘Gemeenten spelen een belangrijke rol in het ontwikkelen van een visie op het sociaal domein’, reageert Pieter Jeroense. ‘Als overheden zitten we elkaar soms in de weg. Het is zaak om goede afspraken te maken met rijksoverheden.’ Het is een uitdaging om de opgaven goed te benoemen en onderwerpen aan elkaar te verbinden.

Maar de plaatsvervangend directeur keert met een aantal concrete opdrachten terug naar de VNG in Den Haag. VNG kan voorbeelden leveren, heeft veel data en kan daar nog veel meer mee doen. Klaas Tigelaar bedankt de aanwezigen voor hun komst: ‘Er zijn veel opgaven om aan te werken.’ ‘Dat gaan we samen doen’, zegt Jeroense.

Interviews met deelnemers

Jongeren krijgen opleiding met baangarantie

Jan Freie, adjunct directeur gemeente Maassluis, tijdens bijeenkomst voor de Verenigingsstrategie Gemeenten 2024

Jan Freie, adjunct directeur in gemeente Maassluis

‘De gemeente Maassluis heeft lang gewerkt aan een Food Innovation Academy, waar jongeren een opleiding met baangarantie krijgen. Mijn tip: denk na over een branche die bij jouw regio past.

Als gemeente kun je vooronderzoek doen. Breng partijen bij elkaar, zoals ondernemers die willen investeren. Ook kun je als gemeente meedenken over de locatie. Tot slot kun je helpen met het vermarkten van het concept. Het kost niet veel geld, het gaat vooral om organisatie.’

Zet in op nichemarkt

Hans Horlings, wethouder Midden-Delfland, tijdens bijeenkomst Zuid-Holland over de Verenigingsstrategie Gemeenten 2024

Hans Horlings, wethouder Midden-Delfland

‘Met een jaarlijkse omzet van 2,5 miljard is paardensport de grootste economische sport na voetbal. Samen met het bedrijfsleven zet Midden-Delfland in op de hippische sport. Een vmbo biedt opleidingskansen en samen met het WUR en TU Delft zetten we een hippisch kennis- en innovatiecentrum op. Inzetten op een nichemarkt is veelbelovend.’

 

Wie is eigenaar van data?

Eric van der Klooster, raadslid Albrandswaard, tijdens bijeenkomst voor de Verenigingsstrategie Gemeenten 2024

Eric van der Klooster, raadslid Albrandswaard

‘Goed dat de informatiesamenleving onderwerp van gesprek is. Ik vraag me namelijk altijd af hoe ik dit abstracte onderwerp op de agenda van mijn raad krijg.

We hebben veel besproken, bijvoorbeeld over het verzamelen van data. Wie is eigenaar van de data? Nu zijn dat vaak commerciële bedrijven, maar hoe wenselijk is dat? Zou het niet beter zijn als de gemeente daar een rol in speelt?’