Van klimaat en de woningbouwopgaven tot de informatiesamenleving. Ruim tachtig burgemeesters, wethouders en raadsleden van verschillende Utrechtse gemeenten spraken op 13 februari 2019 in het Stadshuis in Nieuwegein over de Meerjarenvisie Gemeenten 2020-2024.

Of alle raadsleden uit Nieuwegein op hun vaste plekje zitten, vraagt voorzitter van VNG Utrecht en burgemeester van Ronde Venen Maarten Divendal bij de aftrap van de bijeenkomst. Een kleine inventarisatie leert dat er in vergelijking met sessies in andere provincies veel raadsleden aanwezig zijn.

Mooi, vindt ook plv algemeen directeur van de VNG Pieter Jeroense. ‘We willen dat de VNG ook van de raadsleden is. Zij kijken vaak met een andere blik naar de belangrijke thema’s in de regio. Nou, hier hebben jullie de overhand: grijp je kans!’ Jeroense vervangt op deze avond algemeen directeur Jantine Kriens. ‘Zij behartigt op dit moment jullie en onze belangen in Den Haag.’

  

Op deze bijeenkomst in Nieuwegein staan drie thema’s centraal: wonen, klimaat en energie en de informatiesamenleving. Debatleider Peter van der Geer houdt een kleine peiling onder aanwezigen: waarvoor zijn ze gekomen?

Titia Cnossen-Looijenga, burgemeester van Woudenberg: ‘Ik vind het belangrijk dat we allemaal meepraten. We moeten het gesprek aangaan over hoe we nieuwe opgaven, bijvoorbeeld op het gebied van energie en wonen, samen verder brengen en vanuit welke waarden.’

Melis van de Groep, burgemeester van Bunschoten: ‘Sommigen vragen zich af of de informatiesamenleving en digitalisering onderwerpen zijn waar gemeenten iets mee moeten. Júist zou ik willen zeggen. Als iemand hier iets mee moet, dan zijn wij dat als lokaal bestuur wel. Wij zitten dicht op onze mensen en weten wat er speelt en leeft en wat de effecten zijn van de informatiesamenleving.’

Na de plenaire opening discussiëren de aanwezigen in drie verschillende groepen over verschillende thema’s: woningbouwopgave, klimaat en energie en informatiesamenleving.

Bijeenkomst in Utrecht voor de Verenigingsstrategie Gemeenten 2024

Informatiesamenleving

Deze deelsessie wordt geleid door Melis van de Groep, naast burgemeester van Bunschoten ook lid van de VNG-commissie Informatiesamenleving, en Nathan Ducastel, directeur Informatiesamenleving bij de VNG. Het blijkt dat veel gemeenten zoekende zijn als het om dit thema gaat.

Ducastel: ‘In weinig coalitieakkoorden is er iets over terug te lezen, terwijl het een belangrijk onderwerp is. Iemand zei laatst dat digitalisering het klimaatprobleem is van over een paar jaar. En dat geloof ik: het heeft een ander type impact, maar wel net zo’n grote impact. Maar dat heeft nog niet iedereen in de gaten.’

Over één ding is men het eens: de kansen en bedreigingen rond digitalisering brengen onherroepelijk ethische kwesties met zich mee waar gemeenten iets mee moeten. Bijvoorbeeld: gemeenten beschikken over steeds meer data. Hoe houd je als gemeente de regie over al die gegevens? En wie is eigenaar van welke data?

En wat betekent de informatiesamenleving bijvoorbeeld voor het solidariteitsstelsel als big data steeds beter kunnen voorspellen wat de risico’s van, bijvoorbeeld, verzekerden? En wat te denken van fake news: de helft van de samenleving gebruikt Facebook als nieuwsbron. Worden zij wel juist geïnformeerd?

Dezelfde vraag geldt voor bestuurders en raadsleden zelf, merkt raadslid in de gemeente IJsselstein, Kees Duijvelaar, op. ‘We zouden daarom verantwoording moeten afleggen over waar we informatie vandaan hebben. In verkiezingstijd proberen we elkaar te overtreffen met feiten. Maar zijn die feiten wel een afspiegeling van de werkelijkheid? Ik vind dat een belangrijke vraag, want we baseren er wel onze mening én ons beleid op.’

De aanwezigen zijn het erover eens dat digitalisering kansen biedt, maar dat gebruik ervan wel in goede banen moet worden geleid. Een wethouder: ‘En het openbaar bestuur speelt daarin een grote rol.’ Maar welke? Een raadslid oppert: ‘Het lokaal bestuur zou het ethisch kompas kunnen zijn van de informatiesamenleving. Een burgemeester: ‘Het klinkt mooi, ik zou het wel willen, maar het lukt me nu niet. Het thema is zo groot en ingewikkeld.’ Een raadslid: ‘Wat mij betreft: het debat voeren: ja. Fungeren als ethisch kompas: nee.’

Er wordt geconcludeerd dat veel gemeenten nu nog te weinig kennis en feiten hebben om de discussie goed te voeren. En daarmee komt de groep meteen op het doel van hun samenzijn, een boodschap aan de VNG: help ons dit debat te agenderen en op een goed niveau te voeren.

Woningbouwopgave

In een andere sessie spreken deelnemers over de woningbouwopgaven onder leiding van Sander Jansen, wethouder Zeist. Waar moeten we de komende tijd gaan bouwen? Waar komen die 150.000 tot 160.000 woningen? En voor wie moeten we bouwen?

De bijeenkomst levert een aantal concrete adviezen voor de VNG op. Allereerst is er de oproep om woningbouwverenigingen minder beperkingen op te leggen om zo het huidige gebrek aan doorstroming aan te pakken. De VNG zou zich bij het kabinet hard moeten maken voor meer vrijheid voor corporaties om meer in andere segmenten dan de sociale huur te bouwen. En in het verlengde daarvan: geef corporaties meer ruimte om te differentiëren in huurprijs en huurgrens, toegesneden op de lokale situatie.

Een ander belangrijk punt: bouwen kun je niet los zien van mobiliteit, investeer in goed openbaar vervoer, zodat het voor mensen makkelijker wordt om buiten de regio te wonen, ook als ze daar niet werken. Tot slot: houd bij het bouwen rekening met de ‘vitaliteit’ van de omgeving. De kwaliteit van de woonomgeving is van groot belang.

Klimaat en energie

In de deelsessie over klimaat en energie praten deelnemers onder leiding van Eric van Beurden, wethouder in Leusden, en Leonie Jansen van het VNG-Team Energie over de stevige opgaven die de energietransitie met zich meebrengt. Een van de zaken die naar voren komt, is dat er behoeft bestaat aan een ‘tijdlijn’. De Rijksoverheid wil in 2050 bijna geen uitstoot meer van CO2, maar hoe ziet die route er richting 2050 voor gemeenten uit? Welke stappen zijn wanneer nodig om deze ambities te realiseren?

Een ander onderwerp van gesprek is regionale solidariteit. De vraag aan de VNG is: help ons overstijgend te denken en werken. Gaan we de ambities die zijn neergelegd in het regeerakkoord en de Energieagenda waarmaken met de middelen die we hebben? Regionale samenwerking lijkt daarvoor de beste weg, maar het is een grote opgave. Agendeer dat aan de Haagse tafels.

Tot slot is draagvlak een belangrijk thema in deze sessies. Een raadslid: ‘Zonder onze inwoners lukt het niet. We moeten dit samen oppakken.’ Een raadslid uit de Bilt: ‘Vergeet in dit kader én met oog op de kosten de simpele boodschap aan je inwoners niet. Je huis isoleren is ook een probaat middel om CO2 uitstoot te verminderen.’

Pieter Jeroense, algemeen directeur VNG, tijdens bijeenkomst in Utrecht voor de Verenigingsstrategie Gemeenten 2024

Pieter Jeroense, plv Algemeen Directeur VNG

Pieter Jeroense laat tijdens de afsluiting zijn licht schijnen over de besproken thema’s. ‘Energietransitie, de woningbouwopgave, informatiesamenleving. Je kunt van ons aannemen dat ze top of mind zijn. Goed om te horen dat ze dat bij jullie ook zijn.’

Ook legt hij nog even kort de werkwijze uit: ‘Na de laatste provinciale bijeenkomst gaan we aan de slag met het concept van de Meerjarenvisie die we voorleggen aan de leden tijdens de Algemene Ledenvergadering van 5 juni 2019. Ik nodig nadrukkelijk ook alle raadsleden uit hierbij aanwezig te zijn.’

Interviews met deelnemers

Rob Metz, burgemeester Soest

Rob Metz, burgemeester Soest, tijdens bijeenkomst in Utrecht voor de Verenigingsstrategie Gemeenten 2024

‘Ik was aanwezig bij de deelsessie over de informatiesamenleving. Ik ben daar bevestigd in wat ik al vond: wij als gemeenten moeten voldoende geëquipeerd zijn om de discussie hierover in onze gemeenten te voeren; we zijn nu nog niet altijd gelijkwaardige gesprekspartners.

De markt is ons op veel punten al voor en als je niet oplet, mis je ‘de slag om de digitalisering’. Feit is dat digitalisering kansen en bedreigingen kent en dat je het gesprek over de ethische kwesties die daarbij horen niet uit de weg kunt gaan. Ik vind dat de VNG het debat hierover moet faciliteren.’


Hilde van den Heuvel, raadslid Leusden

Hilde van den Heuvel, raadslid Leusden, tijdens bijeenkomst in Utrecht voor de Verenigingsstrategie Gemeenten 2024

‘Energietransitie, duurzaamheid, klimaat. Het zijn belangrijke thema’s voor gemeenten en voor mij ook belangrijke onderwerpen waarover ik graag het gesprek aanga. Ik pleit ervoor om dit thema in stapjes te benaderen. We focussen ons zo op 2050: dan zouden we voor een groot deel energieneutraal moeten zijn.

Maar zo’n vergezicht, maakt het voor veel mensen heel abstract. En we zijn vandaag juist samen tot de conclusie gekomen dat draagvlak onder inwoners heel belangrijk is. Mijn advies: maak het onderwerp behapbaar, deel de route naar 2050 op in verschillende stapjes. Ik denk dat je dan een beter verhaal hebt richting je inwoners.’