VNG Magazine nummer 9, 24 mei 2019

Auteur: Leo Mudde

In een uitzonderlijk ambtsbericht heeft de Groningse commissaris van de Koning René Paas zijn zorgen over de jeugdzorgtekorten bij gemeenten geuit bij BZK-minister Kajsa Ollongren.

Voor het eerst grijpt Paas, drie jaar in Groningen in functie, naar het wapen van het ambtsbericht. Daarin moeten hij en zijn collega-commissarissen, als daar aanleiding voor is, bijzondere bevindingen bij gemeenten melden aan de minister. Volgens Paas komt hij tot deze stap omdat de oogst van de laatste bezoeken aan gemeenten ‘zorgelijk materiaal’ bevat.
‘In een aantal Groninger gemeenten nemen de tekorten op de jeugdzorg een zodanige omvang aan, dat ze hen dreigen te verlammen. Niet alleen binnen de jeugdzorg, maar ook op andere beleidsdomeinen’, schrijft Paas. ‘Daarmee is de bestuurskracht van gemeenten rechtstreeks in het geding.’
Hij is ervan overtuigd dat de gemeenten de problemen niet meer op eigen kracht kunnen oplossen en dat ze een sterk negatief effect zullen hebben op het functioneren van de gemeenten als geheel.
Tien jaar geleden leidde Paas, toen nog CNV-voorzitter, een commissie die op verzoek van de VNG onderzoek deed naar de toekomst van de jeugdzorg, die toen nog bij provincies was ondergebracht. Hij concludeerde toen dat de jeugdzorg naar de gemeenten moest – wat later ook gebeurde. Ook nu nog vindt hij dat de decentralisatie een goede keuze was, maar doordat ze gepaard ging met een grote bezuiniging door het Rijk en een stijgend beroep op zorg zijn gemeenten nu in grote problemen gekomen.

Zorgelijk grote bedragen

Paas: ‘Wie kijkt naar de afzonderlijke gemeenten, ziet dat het gaat om zorgelijk grote bedragen. Zo bracht ik een ambtsbezoek aan Pekela, dat op een begroting van 41 miljoen euro (met een reserve van nog geen 5 miljoen), een tekort op de jeugdzorg heeft van 1,3 miljoen. Dat is een tekort van 3 procent van de begroting. Datzelfde percentage geldt voor Oldambt, Stadskanaal, Midden-Groningen, Loppersum en Appingedam. In Veendam bedraagt het tekort op de jeugdzorg zelfs 5 procent van de gehele begroting. Dat is veel voor wie bedenkt dat een groot deel van de gemeentebegroting in ieder geval op korte termijn geldt als niet-beïnvloedbaar.’
De Groningse commissaris noemt het in zijn brief aan de minister ‘het overwegen waard’ om nog eens kritisch terug te kijken op de noodzaak zo veel op de jeugdzorg te bezuinigen, tegelijk met de decentralisatie. ‘Als het waar is dat preventie loont, dan is schrale jeugdhulp geen investering in de toekomst. Meer geld is dus nodig.’

Petitie colleges

Op initiatief van wethouder Rob Jonkman (ChristenUnie) van Opsterland is alle 355 colleges van B en W gevraagd een petitie te ondertekenen. Daarin wordt aangehaakt bij de open brief die de VNG eerder in het AD en een groot aantal regionale kranten plaatste. In de petitie worden Tweede Kamer en kabinet opgeroepen gemeenten niet in de kou te laten staan en meer geld beschikbaar te stellen voor de jeugdhulp. Volgens Jonkman, die ook zijn handtekening zette onder de brief van wethouders van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie (zie kader), is de petitie een steun in de rug van de VNG. ‘Ik hoorde van wethouders van partijen die niet in de coalitie zitten, dat zij ook een signaal wilden afgeven. Vandaar deze petitie, die namens voltallige colleges wordt getekend.’
De petitie wordt binnenkort aan de Tweede Kamer aangeboden. Volgens Jonkman dringt de tijd, want begin juni beslist het kabinet over het budget. Hij verwacht dat de algemene ledenvergadering van de VNG op 5 juni ook een uitspraak zal doen, maar die komt misschien nét te laat voor de besluitvorming door het kabinet.