Nummer 3, 23 februari 2018
Auteur: Paul van der Zwan | Beeld: © gemeente Hellendoorn
Steeds meer gemeenten kennen wijken met zogeheten beweegtuinen. Ze zijn vaak vooral bedoeld voor ouderen uit de buurt, die meestal het initiatief nemen voor deze ‘speeltuinen’ voor volwassenen. Alleen al door ruimte beschikbaar te stellen, spelen gemeenten hierbij een faciliterende rol. 
Van sportende mensen op straat kijkt al lang niemand meer op. Wielrenners en joggers passen sinds decennia volledig in het straatbeeld. Maar bewegen op toestellen in de openbare ruimte is van veel recenter datum. Beweegtuinen maken dat mogelijk. Ze zijn onder meer aangelegd in Hellendoorn en Gennep. In beide gemeenten kwamen de beweegtuinen tot stand in wijken die gerevitaliseerd worden en droegen inwoners het idee aan.
Nijverdal is een kern van 25.000 inwoners in de gemeente Hellendoorn. Enkele jaren geleden moest de wijk De Blokken in die kern nieuw leven worden ingeblazen. Wethouder Johan Coes (CDA): ‘Onder meer huurwoningen werden gerenoveerd en verduurzaamd.’
Alleen instrumenten neerzetten, is niet voldoende
Ook het park bij de wijkvereniging werd heringericht. ‘Daar was al een speeltuin en een groep bewoners kwam met het idee om plaats in te ruimen voor een beweegtuin.’ Het bleef niet bij het opperen van een idee. Een groep inwoners is ermee aan de slag gegaan, met steun van de gemeente.
Bij beweegtoestellen denk je al gauw aan apparaten met gewichten zoals die in sportscholen zijn te vinden. Toch keek de gemeente niet raar op van het voorstel. ‘Buiten bewegen is voor ons gemeengoed geworden. Daar komt bij dat mensen blijken te willen bewegen in hun eigen wijk. Vandaar dat we hier en daar in de gemeente al wandel- en hardlooproutes hebben aangelegd.’
Zo ver ging de bemoeienis van de gemeente in Nijverdal niet. Welke apparaten er moesten komen, bepaalden de inwoners zelf. ‘Voor de meest geschikte apparaten gingen de initiatiefnemers te rade bij een fysiotherapeut om de hoek. Ze vroegen hem eveneens welk soort begeleiding nodig was.’ Dit illustreert volgens Coes hoe grondig de buurtbewoners te werk gingen. ‘Want alleen instrumenten neerzetten, is niet voldoende. Door te zorgen voor begeleiding op gezette tijden neem je barrières weg voor het gebruik van de beweegtuin.’
Geen wonder dus dat de gemeente het initiatief steunde. Onder meer door het inzetten van rijksgeld van Gezond In De Stad. ‘Die middelen hadden we al en die hebben we graag ingezet ten behoeve van de beweegtuin.’
Sociale controle
De beweegtuin is er sinds 2016. De gemeente speelt nu nauwelijks nog een rol. ‘We houden natuurlijk wel in de gaten hoeveel gebruik wordt gemaakt van de tuin.’ Dat lijkt wel goed te zitten. Allereerst zijn er groepen die onder begeleiding bewegen in De Blokken. ‘Eén groep van zo’n twintig deelnemers sport er twee keer per week, een andere groep éénmaal in de week. Hierbij gaat het om oudere wijkbewoners.‘
Maar ook jongeren weten de beweegtuin te vinden. De gang ernaartoe vanaf de naastgelegen speeltuin is natuurlijk snel gemaakt. ‘Het individueel gebruik van De Blokken is in ieder geval sterk toegenomen.’
Vandalisme doet zich er volgens de wethouder niet voor. ‘De gebruikers van het naastgelegen buurthuis zien daar wel op toe. De sociale controle is groot; de bestuurders van de wijkvereniging zijn zuinig op de apparaten die er na een lange weg zijn gekomen. De tuin lijkt meer van hen te zijn dan wanneer het initiatief van de gemeente was gekomen.’
De gemeente Hellendoorn is uiteraard ook tevreden met het initiatief van onderop. ‘Daarnaast zijn we blij dat mensen in hun eigen wijk kunnen bewegen en werken aan hun conditie. Dat is ook een doelstelling van de gemeente. We leven hier in een gebied waar mensen minder gezonde levensjaren kennen dan gemiddeld in Nederland. Daar willen we als gemeente iets aan doen; het stimuleren van bewegen, is een van de manieren waarop we dat doen.’
Een recent soortgelijk initiatief uit een ander deel van de gemeente juicht de gemeente daarom toe. ‘In het dorpsontwikkelingsplan van Haarle staat de wens om bewegen in de openbare ruimte beter mogelijk te maken. Naast het dorpshuis, waar ook de sporthal, voetbal- en handbalvelden zijn, wordt momenteel een beweegtuin aangelegd. Diverse verenigingen en de lokale fysiotherapeut hebben aangegeven voor de begeleiding te willen zorgen van de inwoners die hier gebruik van willen gaan maken.’
Gennep
Ook de beweegtuin in de wijk Op de Logte in de gemeente Gennep kwam tot stand op initiatief van de inwoners. Marijke Hendrickx, beleidsmedewerker sociaal domein: ‘Het begon met een enquête onder de bewoners, werd tot initiatief van de buurt en vervolgens ging de wijkraad aan de slag. Beiden hielden zo sterk aan dat de gemeente in eerste instantie vrijwel niets hoefde. Zij kwam pas later in beeld.’ De initiatiefnemers speelden gretig in op de uitbreiding van het zorgcentrum in de wijk. Daar werden nieuwe appartementen en aanleunwoningen bij gebouwd. ‘Door het initiatief van de buurt werd vitaliteit ineens een onderwerp bij de bespreking van onze ruimtelijke plannen.’
Hoe groot de rol van de inwoners ook was, de gemeente droeg eveneens haar steentje bij. ‘We hebben bekeken waar de beweegtuin kon komen en vervolgens de grond ter beschikking gesteld.’ Daarnaast stelde de gemeente Gennep subsidie beschikbaar en heeft de gemeente verwezen naar instanties waar de initiatiefnemers eveneens terechtkonden voor financiële bijdragen. ‘Dat liep via de subsidieadviseur van de gemeente.’
De beweegtuin draait sinds 2016 en is inmiddels niet meer weg te denken uit de wijk. De toestellen worden steeds intensiever gebruikt. Er loopt regelmatig een beweegcoach rond. ‘We proberen nog meer mensen enthousiast te maken voor de beweegtuin. Mensen krijgen de eerste tien beweeglessen gratis, dat wordt betaald met subsidie van ZonMw. Daarna moeten inwoners betalen voor de beweeglessen. Maar ze kunnen er natuurlijk ook op eigen gelegenheid gebruikmaken van de toestellen.’
Dik tevreden
Inwoners én de gemeente zijn dik tevreden met de beweegtuin Op de Logte. ‘Inwoners hebben nu subsidie aangevraagd voor uitbreiding van de beweegtuin. Er wordt gebrainstormd over de preciezen vormgeving ervan. Het slaat dus kennelijk aan.’
Gebruik van de beweegtuin komt de gezondheid van de inwoners ten goede, dat kan niet anders. Hendrickx: ‘Maar ook de leefbaarheid van Op de Logte is vooruit gegaan. ‘Bijvoorbeeld nieuwe bewoners leren elkaar en de andere inwoners sneller kennen.’