Intensieve samenwerking

De grote maatschappelijke opgaven kunnen niet langer door één overheid worden opgepakt en opgelost. Ze vra­gen om een intensieve samenwerking tussen overheden. Denk bijvoorbeeld aan de ener­gietransitie of de woningbouwopgave. Deze opgaven uit de NOVI raken alle overheden en moeten in onderlinge samenhang, vanuit een gezamenlijke visie, worden opgepakt. Zeker voor gemeenten is dit belangrijk, omdat lokaal juist alles samenkomt in een beperkte ruimte. De verschillende belangen moeten worden afgewogen om tot de meest optimale keuzes te kunnen komen. Daarom heeft de VNG met het Rijk, de Unie van Waterschappen en het Interprovinciaal Overleg de samenwerkingsafspraken NOVI vastgesteld.

Opzet NOVI

De NOVI beschrijft de ontwikkelrichting van Nederland en de opgaven waar we voor staan. Hierbij heeft het Rijk de verantwoordelijkheid voor de 21 nationale belangen. Om zoveel mogelijk integraal te werken, zijn vier prioriteiten benoemd:

• Ruimte voor klimaatadaptie en energietransitie
• Duurzaam economisch groeipotentiaal
• Sterke en gezonde steden en regio's
• Toekomstbestendige ontwikkeling van het landelijk gebied

Daarnaast stelt het Rijk 3 afwegingsprincipes vast:

1. Combinaties van functies gaan voor enkelvoudige functies
2. Kenmerken en identiteit van een gebied staan centraal
3. Afwentelen wordt voorkomen

Deze afwegingsprincipes heeft het Rijk voor elke prioriteit toegepast en daaruit volgt de richting voor decentrale keuzes (o.a. voorkeursvolgorden op gebied van voor energie (besparen, wind, zon, warmte), verstedelijking, grootschalige ruimtevragers (zoals distributie-/datacentra) en regionaal waterbeheer.

Dit geeft gemeenten richting bij hun beleidskeuzes en biedt tegelijkertijd ruimte voor lokale afwegingen, passend bij de kenmerken van het gebied.

Uitvoeringsagenda NOVI

In de Uitvoeringsagenda NOVI concretiseert het Rijk hoe zij, samen met alle betrokken partijen, de ambities wil bereiken. Per prioriteit zijn programma’s benoemd die in samenhang uitgevoerd gaan worden. In zogenaamde Omgevingsagenda’s komen de regionale samenwerkingsverbanden samen. Belangrijke onderdelen hierin zijn Regionale investeringsagenda’s, gebiedsprocessen en NOVI-gebieden.

NOVI-cyclus: continu verbeteren

Het uitvoering geven aan de NOVI is een cyclisch proces van vier jaar. Binnen deze cyclus is er jaarlijks een NOVI-conferentie en voortgangsbrief, waarmee het Rijk het bestaande NOVI-netwerk verder uitbouwt. Zo worden de uitvoeringspraktijk en strategische doelen bij elkaar gebracht om continu te leren en verbeteren.

Rol van de VNG

Gemeenten zijn via de VNG betrokken geweest bij de totstandkoming van de NOVI. Veel opgaven in de NOVI krijgen nu hun uitwerking op regionale, provinciale of gemeentelijke schaal. En wat betekent dat dan voor de omgevingsvisies van  gemeenten? Het vraagt om interbestuurlijke samenwerking om tot integrale oplossingen te konen die enerzijds passen bij het gebied en anderzijds bijdragen aan de nationale belangen.

Het is belangrijk te zorgen dat de ervaringen uit de uitvoeringspraktijk een plek krijgen in de NOVI-cyclus, zodat we continu instrumenten, middelen en interbestuurlijke samenwerking kunnen verbeteren. VNG is betrokken bij het vormgeven van de NOVI-cyclus, ondersteunt gemeenten bij hun inbreng en signaleert en agendeert op andere tafels punten, die in de NOVI-cyclus onvoldoende tot hun recht komen.

Daarnaast scherpt VNG haar rol in samenwerkingen met medeoverheden aan. Bij totstandkoming van nieuw beleid of een bestuursakkoord moet er sprake zijn van integraliteit, een gebiedsgerichte benadering, ruimte voor lokale afwegingen en een rol van het Rijk die gericht is op samenwerking.

Meer informatie

• Goede samenwerking belangrijkste aspect bij uitvoering NOVI (nieuws sep 2020)
• Factsheet Nationale Omgevingsvisie (2018, pdf)
• Gemeentelijk perspectief op de NOVI (pdf)

• VNG-reactie op Kabinetsperspectief Nationale Omgevingsvisie (nieuws okt 2018)

​