VNG Magazine nummer 20, 21 december 2018
Auteur: Leo Mudde | Beeld: Jan Anninga
De gemeenteraad joeg vorige maand de kogel door de kerk. Als eerste Drentse gemeente zou Midden-Drenthe zélf een zonnepark gaan aanleggen en exploiteren. Een gemeente die speler op de energiemarkt wordt, is dat niet vreemd? De wethouders vinden van niet.
Wethouders Erjen Derks (l.) en Jan Schipper van Midden-Drenthe op de plek van het toekomstige zonnepark.
Alle seinen stonden op groen, elke andere beslissing zou minder verstandig zijn geweest, betogen de wethouders Jan Schipper (CDA, financiën en ruimtelijke ontwikkeling) en Erjen Derks (Gemeentebelangen, duurzaamheid) van Midden-Drenthe. Er was geld, er was een vraag en er was een stuk grond – en natuurlijk de duurzaamheidsopgave waarvoor elke gemeente zich ziet gesteld. Dus zo moeilijk was het besluit niet. De gemeenteraad was het met hen eens. Zonder veel discussie koos hij voor de ‘zelfrealisatie’ van het Zonnepark Leemdijk in Smilde en verwierp de twee andere scenario’s, de verkoop van het ontwikkelrecht aan een commerciële marktpartij of aan een lokale energiecoöperatie.
Industrie
Het idee om een zonnepark te ontwikkelen, stamt al uit 2015. Schipper: ‘We hadden grond aangekocht voor de industrie, maar daar was onvoldoende vraag naar. Vervolgens kwam de discussie over de energietransitie op gang. Toen ontstond het plan om die locatie te ontwikkelen als zonnepark, en met de SDE+-subsidie (Stimulering Duurzame Energieproductie, red.) was het rekensommetje snel gemaakt.’
Ontwikkelrecht
Aanvankelijk was het geen uitgemaakte zaak dat de gemeente het zonnepark zelf ging realiseren. Het ‘ontwikkelrecht’ zou aan een derde partij verkocht worden waardoor de gemeente een eenmalig bedrag zou ontvangen, naast de jaarlijkse pacht- en ozb-inkomsten. Het project zou de gemeente veel kansen bieden, vult Derks aan. ‘Natuurlijk hebben we ons afgevraagd of we partners erbij moesten betrekken, maar dat zou geen maatschappelijke meerwaarde hebben. Als we het zelf zouden doen, kunnen we de opbrengsten in een revolverend fonds stoppen en dat direct weer gebruiken voor ander verduurzamingsbeleid.’
De gemeente wilde het ijzer smeden nu het nog heet was. Een externe aanbesteding zou veel tijd kosten. Bovendien zou een deel van de opbrengst dan naar een commerciële partij van buiten kunnen gaan (en niet, bijvoorbeeld, naar een lokale energiecoöperatie) en dat wilde Midden-Drenthe liever niet. Een hobbel was de SDE+-subsidie. Die kon de gemeente als overheid niet aanvragen, daarvoor moest een aparte bv worden opgericht op naam van een extern adviesbureau, Over Morgen, dat Midden-Drenthe ook bijstaat bij de uitvoering van het project. De gemeente is de enig aandeelhouder van de bv.
Een hobbel was de SDE+-subsidie
Drie varianten
Voor de besluitvorming in de gemeenteraad legde het college de raad drie varianten voor: realisatie van het zonnepark door een commerciële marktpartij, door een lokale energiecoöperatie, of zelfrealisatie. Die laatste variant, waarin de gemeente voor een symbolisch bedrag de aandelen van de ontwikkel-bv koopt en de BV het park realiseert en exploiteert, bleek de meeste voordelen te hebben: de gemeente houdt alle zeggenschap, de uitvoering is eenvoudiger waardoor zorgvuldiger en sneller kan worden gewerkt, meer flexibiliteit en, niet onbelangrijk, hogere inkomsten.
Niet verwonderlijk dat de raad unaniem voor deze variant koos. Ze sluit ook goed aan bij de ambitie om in 2050 volledig energieneutraal te zijn, zegt Derks. ‘Daarvoor moeten we geld reserveren. Wat wij nu gaan doen, is het netto resultaat dat de bv jaarlijks oplevert storten in een fonds, de duurzaamheidsreserve. Dat fonds gebruiken we om onze duurzaamheidsdoelen te gebruiken en om projecten aan te jagen. Uiteraard samen met de inwoners, de verenigingen en onze maatschappelijke partners.’
Zonnepark Leemdijk
Het aan te leggen 6,5 hectare grote Zonnepark Leemdijk grenst aan een industrieterrein in de buurtschap Hijkersmilde en omvat 21.000 panelen die samen 5,7 miljoen kWh per jaar leveren. Dat is genoeg voor de energiebehoefte van 1700 woningen, ongeveer 10 procent van de huishoudens in de gemeente Midden-Drenthe.
Logische plek
De wethouders noemen de gekozen locatie ‘een logische plek’. Het nieuwe zonnepark sluit aan op een bestaand bedrijventerrein en het ligt in de buurt van een onderstation, een aansluiting op het hoogspanningsnet. Toch loopt er nog een procedures van omwonenden tegen de vergunningverlening voor het zonnepark. In afwachting van een uitspraak ligt de procedure nu even stil, maar de gemeente verwacht dat de rechter in haar voordeel zal beslissen.
En hoe zit het met het financieel risico? Dat is vrijwel nihil, zeggen Schipper en Derks. Met het park is een investering van 5,5 miljoen euro gemoeid; die lening kan in vijftien jaar worden afgelost. De verwachting is dat het park twintig jaar meegaat, daarna is de techniek verouderd. Bang dat de gemeente blijft zitten met een verouderd zonnepark, hoeft ze niet te zijn. Zonnepanelen zijn gemakkelijk te verwijderen en de grond kan, als dat nodig is, relatief snel een andere bestemming krijgen.
Volgend jaar wil Midden-Drenthe zijn visie op een duurzame toekomst gereed hebben. Tot die tijd staat het op de rem wat betreft grote projecten. Op tafel liggen – tot nu toe – ongeveer veertig aanvragen voor zonneparken, maar die zijn vooralsnog aangehouden in afwachting van nieuw beleid. Schipper: ‘Midden-Drenthe is een grote gemeente, maar als je al die plannen op de kaart intekent, met een totale oppervlakte van 1100 hectare, dan zie je wat voor impact dat heeft. Daar moeten we zorgvuldig naar kijken.’
Twenterand deed het ook
Midden-Drenthe is niet uniek met het in eigen beheer realiseren van een zonnepark. De gemeente Twenterand doet hetzelfde. Zij was voor Midden-Drenthe een voorbeeld. Projectleider Peter Klont van de Drentse gemeente: ‘Twenterand loopt een paar maanden op ons voor, maar het traject is vergelijkbaar. We hebben ook graag gebruikgemaakt van de adviezen die zij hadden ingewonnen.’
Het zonnepark in Vriezenveen is wel een stuk groter dan dat aan de Leemdijk in Smilde: 16 in plaats van 6,5 hectare.
De Regionale Energiestrategie
In 31 Regionale Energiestrategieën (RES), verspreid over het hele land, worden de nationale afspraken uit het Klimaatakkoord in de praktijk gebracht. De overheden werken samen met allerlei partijen aan de opwekking van duurzame elektriciteit, de warmtetransitie in de gebouwde omgeving en de daarvoor benodigde opslag- en energie-infrastructuur. De focus in de RES ligt op de opgaven van de tafels Gebouwde omgeving en Elektriciteit van het Klimaatakkoord.
De opgave waar de regio’s voor staan is complex en de ruimtelijke impact van de klimaat- en energietransitie zal groot zijn. De RES is een product waarin de regio beschrijft welke energiedoelstellingen er moeten worden gehaald op welke termijn. Daarnaast is de RES een belangrijk instrument om ruimtelijke inpassing met maatschappelijke betrokkenheid te organiseren. Verder is de RES een manier om langjarige samenwerking tussen alle regionale partijen te organiseren.
Veel regio’s zijn al langer aan de slag met een RES. Omdat bovendien de opgave en potenties in elke regio anders zijn, is er veel ruimte om een eigen invulling te geven aan de regionale strategie. Tegelijkertijd is het van groot belang dat alle regio’s in hun RES uitgaan van de gezamenlijke kaders en de afspraken uit het Klimaatakkoord.
De formele start van het uitvoeringproces van het Klimaatakkoord wordt bekrachtigd als er een handtekening van alle partijen onder staat. Duidelijkheid hierover wordt verwacht in de eerste helft van 2019. Zes maanden na ondertekening moeten alle regio’s een concept opleveren. Omdat de ambities hoog zijn, kunnen zij vóór de ondertekening van het Klimaatakkoord starten of doorgaan met de RES.
Eind dit jaar zou er een concept-Klimaatakkoord moeten liggen waar de planbureaus en het Rijk mee aan de slag gaan. Vanwege spanning in de coalitie is het de vraag of die datum gehaald wordt. Vervolgens kunnen de gemeenten zich daarover uitspreken op het VNG Jaarcongres 2019, of anders in ledenraadplegingen met bijeenkomsten in het land.
Meer informatie: vng.nl/res.