VNG Magazine nummer 7, 19 april 2019

Tekst: Leo Mudde

Designers kunnen gemeenten helpen bij het uitvoeren van hun beleid. Designers denken innovatief, creatief, out of the box en dat levert soms verrassende resultaten op waarvan gemeenten kunnen profiteren. Smart society meets design.

Op de Dutch Design Week, een paar maanden geleden in Eindhoven, lieten diverse designers en gemeenten – onder de vlag van de VNG – zien hoe ze elkaar hebben gevonden. Een voorbeeld is het Extra Teamlid: een eenvoudig spelbord met houten blokken en een softwareapplicatie, waarmee jeugdhulpverleners efficiënter en sneller een individuele case kunnen behandelen.
Hoe werkt het? De houten blokken vertegenwoordigen elk een bepaalde interventiemethode. Die worden door de hulpverlener in een tijdlijn op het spelbord geplaatst. Zo ontstaat een beeld van alle interventies die tot nu toe zijn gedaan. Met de app wordt vervolgens een foto van het bord gemaakt, die dan wordt geanalyseerd en vergeleken met duizenden, aan bestaande databases en CBS-cijfers ontleende vergelijkbare gevallen. De hulpverlener kan dan op het scherm direct zien wat de top 3 van volgende logische interventies is en daarop klikken voor meer informatie. Door te kunnen vergelijken met in principe alle collega’s in Nederland in plaats van het eigen, kleine team, kan de hulpverlener een heel andere kijk op de zaak krijgen en betere keuzes maken voor het vervolgtraject.
De tool is ontworpen door het Utrechtse bedrijf Greenberry, in samenwerking met de gemeente Amsterdam en jeugdhulporganisatie Garage2020. Doel: het aantal uithuisplaatsingen verminderen door een goede inzet van technologie en data-analyse.

Google Maps

Bij de presentatie van het Extra Teamlid tijdens de Dutch Design Week in Eindhoven noemden de ontwerpers het de ‘Google Maps van de jeugdhulpverlening’. Of het net zo’n succes zal worden, is nog onzeker. De voortekenen zijn gunstig, zegt Jeroen de Vries van Garage2020. Nu de eerste testfase voorbij is, volgt een praktijktoets in Amsterdam-Noord. ‘De financiering is nog niet helemaal rond, maar we hopen eind mei te kunnen starten.’
Behalve het spelbord met de bijbehorende app ontwikkelt Garage2020 ook een app waarmee een hulpverlener het risico op uithuisplaatsing kan inschatten. Bij de intake kan een beperkt aantal velden worden ingevuld, waarna heel snel een risico op een latere uithuisplaatsing of residentiële jeudhulp kan worden ingeschat. De Vries: ‘Dat biedt de mogelijkheid om al heel vroeg in te grijpen, waardoor uithuisplaatsing mogelijk kan worden voorkomen.’
Het Extra Teamlid is in twee categorieën (Innovation en Digital Service Idea) genomineerd voor een SpinAward, de grootste creatieve prijs in Nederland voor digitale media. De winnaars van de SpinAward worden 8 mei bekend.

 

 

 

 

18+ Doos

 

Een ander voorbeeld van innovatief design in het sociaal domein van gemeenten is de 18+ Doos. Geïnspireerd door de ‘Blije doos’ vol nuttige spulletjes voor tijdens de zwangerschap of de eerste weken na de geboorte van een kind, bedacht Stichting Zwerfjongeren Nederland (SZN) iets soortgelijks voor al die jongeren die 18 worden, jaarlijks zo’n 200.000. De gedachte achter de 18+ Doos is dat met 18 jaar niet de problemen beginnen, zoals vaak wordt verondersteld, maar dat het een nieuwe start is, een feestje. 
Wie nog geen 18 is, mag eigenlijk niets doen zonder toestemming van de ouders of verzorgers. Maar zodra je 18 bent, gaat de wereld open en dringen de vragen zich op: wil je een biertje, ga je een rijbewijs halen, zelfstandig wonen misschien, of studeren? En wat doe je als je zwanger wordt, en hoe doe je belastingaangifte? 10 procent van die 200.000 jongeren ziet ineens de jeugdzorg wegvallen en is aangewezen op ‘volwassen’ hulp- en zorgtrajecten.
Kortom: wie 18 wordt, wordt geacht zichzelf te kunnen redden. Voor jongeren in een kwetsbare positie die er dan alleen voor staan (omdat een of beide ouders (financieel) buiten beeld zijn) en geen goed netwerk hebben, is dat lastig; voor zo’n 12.400 jongeren zelfs zo moeilijk dat ze geen vast thuis hebben.
Het was voor SZN aanleiding op zoek te gaan naar een andere manier om de dakloosheid onder jongeren te lijf te gaan, met als uitgangspunt: voorkomen is beter dan genezen. 

Omdenken

Dat werd de 18+ Doos, een cadeau voor iedereen die 18 wordt. SZN ging samen met designers Lucas Maassen en HeyHeydeHaas aan het ‘omdenken’. Niet langer 18 zien als de start van een periode vol problemen, maar als een feestje. En bij een feestje hoort een cadeau, een doos met nuttige dingen. Zoals, maar dat kan per gemeente verschillen, een sleutel (met informatie over huisvesting), een gratis proefles bij een plaatselijke autorijschool, een flesje bier van de lokale brouwer met informatie over alcohol en verslaving, een condoom met info over vrijen en seks. Of, voor jongeren die het volwassen worden helemaal niet als een feest ervaren, een ‘cadeaubon’ voor het inschakelen van een psycholoog, een persoonlijke coach of een mindfulness-docent. De mogelijkheden zijn legio. De inhoud van de doos biedt handvatten, mogelijkheden om iets te doen. 

Filosofie

Achter het feestje van de 18+ Doos gaat een filosofie schuil, legt Marleen van der Kolk van SZN op de website zwerfjongeren.nl uit. ‘In de doos zit een combinatie van leuke en nuttige dingen, maar wel met twee kanten; dus alcohol is een lekker proefbiertje, maar ook voorlichting over verslaving. Huisvesting is inschrijven bij de woningstichting, maar ook informatie over huursubsidie.’
Door maatschappelijke partijen als ondernemers, zorgverzekeraars, woningcorporaties, onderwijs en particuliere initiatiefnemers samen de inhoud van de doos te laten verzorgen, is de zorg voor de jongeren niet langer een verantwoordelijkheid voor de gemeente alleen, maar voor de hele lokale samenleving. Door met z’n allen in de jongeren te investeren, kan dakloosheid mogelijk worden voorkomen, verwacht Van der Kolk.