VNG Magazine nummer 12, 30 augustus 2019
Vrijdag en zaterdag reizen duizenden inwoners van Nederlandse dorpen en steden per bus af naar het eiland Veur Lent bij Nijmegen. Op dat prachtige, groene eiland wordt twee dagen lang de democratie gevierd. Naar het voorbeeld van democratiefestivals in de Scandinavische landen, gaan we voor het eerst ook in Nederland met elkaar in gesprek over de betekenis en het belang van onze manier van besturen.
Democratie is niet, zoals vaak gedacht wordt, het recht van de meerderheid: vijftig plus één. Democratie betekent ruimte voor pluriformiteit. Ruimte voor de verhalen van ieder mens. Door elkaar verhalen te vertellen, delen we ervaringen, leren we overeenkomsten en verschillen te zien en bouwen we aan de samenleving. Elk verhaal begint met iemand die op weg gaat, soms met een scherp doel voor ogen, maar vaak is de bestemming onbekend. En onderweg gebeurt er van alles. Soms is de weg makkelijk begaanbaar, maar vaak komen we allerlei obstakels tegen. We leren lessen en doen inzichten op. Soms lukt het uiteindelijk een doel te bereiken, maar vaak blijkt achteraf dat de reis zelf de meest waardevolle ervaring was.
Levensverhalen zijn grillig en uniek en de samenleving is voortdurend in beweging. De democratische rechtsstaat biedt ons een kader waarbinnen we samen kunnen leven, hoe verschillend we ook zijn. Maar als we elkaar geen verhalen meer vertellen en niet meer naar elkaars verhalen luisteren, wordt de democratie gereduceerd tot een gereedschapskist waar we naar willekeur gebruik van maken.
Ik zie ons worstelen om de verbinding te maken
Dan denken we dat democratie gaat over besluitvormingsprocessen, partijpolitiek en meerderheden en dan zijn we ver af van wat democratie zou moeten zijn. In dat perspectief kijk ik ook naar allerlei vernieuwingsbewegingen. Ik zie ons worstelen om de verbinding te maken tussen de verhalen van onze inwoners enerzijds en de politieke besluitvormingsprocessen anderzijds. We zoeken daar onvermoeibaar nieuwe vormen voor, die we burgerparticipatie of overheidsparticipatie noemen. Maar we investeren te weinig in verhalen vertellen.
In de aflevering van Zomergasten van 18 augustus vatte filosoof en schrijver Maxim Februari het nog eens treffend samen: ‘Democratie is dat we met elkaar praten.’ Ons huis van afgevaardigden heet niet voor niets ‘parlement’, afgeleid van het Franse woord parler. Ons parlement is een praathuis. Als we niet meer met elkaar praten, krijgt besturen een heel andere invulling. Dan worden besluiten van bovenaf opgelegd en vervreemden we van elkaar en van de werkelijkheid.
Dat we de komende dagen een ‘praathuis’ creëren op Veur Lent, is een gegeven waar we nu al trots op mogen zijn. Wat mij betreft, vieren we dit weekend daarom niet alleen de democratie, maar ook het begin van een nieuwe traditie.
Jantine Kriens is Algemeen directeur van de VNG: jantine.kriens@vng.nl, @kriens