VNG Magazine nummer 6, 5 april 2019
Op haar Facebookpagina kwam mijn dochter een fragment tegen waarin Thierry Baudet zich aanmatigend uitlaat over vrouwen. In reactie op de verkiezingen deelde ze het fragment op haar pagina. ‘Ik ben zo geschrokken’, schreef ze erbij. Haar post lokte onverwacht felle reacties uit in haar netwerk. ‘Dit is een oud fragment’, schreef iemand. ‘Dus we wisten al dat Baudet deze opvattingen over vrouwen heeft.’ Een ander reageerde boos: ‘Elke vrouw mag stemmen op wie ze wil, dat is vrijheid van meningsuiting. Dus stop met haatzaaien.’ Mijn dochter schrok daarvan. Haar bezorgdheid over de ontwikkelingen was oprecht. Ze heeft zelf drie dochters en vraagt zich af in wat voor samenleving haar kinderen zullen opgroeien. Maar haatzaaien was helemaal niet haar bedoeling.
Dit voorval laat zien hoeveel moeite we hebben met politieke standpunten die afwijken van de onze. Vooral online. We zijn gewend aan echokamers waarin we vooral een bevestiging horen van onze eigen mening. Maar als we dan een andere opvatting horen, en dat gebeurt steeds vaker in onze polariserende maatschappij, dan weten we niet hoe we daarmee moeten omgaan. En dat terwijl pluriformiteit, een samenleving waarin iedereen er andere opvattingen op na mag houden, juist een kenmerk is van onze democratie. We houden de samenleving alleen bij elkaar als we ook aanvaarden dat we misschien tegengesproken worden. Je bezorgdheid uiten is daarbij iets anders dan haatzaaien. Dat moeten we niet omdraaien.
Tegenwoordig werken politieke partijen volgens marketingprincipes
Onlangs las ik een uitspraak van wijlen politicus Jan de Koning, die zei: ‘Politiek is dat je met een verhaal komt waarmee je mensen helpt een meter verder te zetten dan alleen hun eigen belang.’ Daar ben ik het hartgrondig mee eens. Als je het gemeenschappelijk belang uit het oog verliest, dan verlies je de verbinding met het geheel. Tegenwoordig werken politieke partijen volgens marketingprincipes. Ze willen zich onderscheiden van andere partijen door te focussen op eigen belang. Door te benadrukken wat je er als kiezer mee wint als je op hun partij stemt. Daarmee negeren ze hun maatschappelijke functie.
Politiek bewustzijn is wat mij betreft dat je weet waar je zelf voor staat, volgens welke principes je zou willen dat de maatschappij wordt ingericht. En dat je vervolgens onderzoekt wat andere opvattingen zijn en hoe jij je daartoe verhoudt. De plek waar het pijn doet, waar het schuurt, die moet je opzoeken. Wat dat betreft, leven we in een interessante tijd. Maar er is wel een hoop werk aan de winkel.
Jantine Kriens is Algemeen directeur van de VNG: jantine.kriens@vng.nl, @kriens