Nummer 20, 15 december 2017
Het aftellen naar de gemeenteraadsverkiezingen is begonnen. De democratie en haar bemanning staan centraal. Laten we vaststellen dat iedereen gelooft in de democratie, maar weinigen in die bemanning. Vooral raadsleden hebben het zwaar, zowel in de beeldvorming als in de praktijk.
We laten dit als samenleving ook gebeuren: ben je gekozen in de raad, dan is het ‘gefeliciteerd en veel succes!’ en mag je gaan vrijzwemmen in meters stukken. Je hebt geen idee wat het verschil is tussen de algemene uitkering en een specifieke. Is er onderscheid tussen een ontheffing en een vergunning? En dat je beleefdheidshalve pas moties indient in de tweede termijn, ook daar heb je nog nooit van gehoord.
Als snel vergader je te veel en je weet nog steeds te weinig. Dat vind je niet alleen zelf, inwoners, ondernemers en publieke professionals zijn dat roerend met je eens. Dat laten ze je weten ook, als ze bij je langkomen voor een publieke pleister op private sores. Of wanneer je nodig bent voor hun wijkbedrijf of ondernemingsplan. Na drie maanden bezwijk je onder de groepsdwang van vragen stellen, moties bakken, luisterend naar menig maatschappelijke misstand of duurzaam vergezicht. Je vraagt je af of je dit wel vier jaar volhoudt. Je bent dan wel de hoogste baas van de gemeente, maar jongste bediende dekt de lading beter.
Goed bestuur kost geld en dat is uit te leggen
Negenduizend raadsleden geven per jaar samen 60 miljard euro uit. Zij nemen beslissingen voor 17 miljoen mensen over welzijn en welvaart en een duurzame toekomst. Het aantal lokale taken neemt toe en een grotere publieke bemanning blijft onbespreekbaar. Alleen een radicale rolverandering helpt om van publiek corvee een maatschappelijk voorrecht te maken, dat raadswerk in essentie is. Vier suggesties:
- Raadsleden zijn geen werknemers van de publieke zaak, maar zaakwaarnemers voor het publiek. Dat betekent selectief waarnemen, agenderen en controleren. Meer niet.
- Het raadslidmaatschap is geen loopbaan, maar een roeping. Afzien en opoffering horen erbij, prestaties uit het verleden zijn geen garantie voor de toekomst. Jarenlang publiek geploeter betaalt zich niet uit in pluche: tijdelijk verander je actief de samenleving, om daarna het stokje door te geven.
- Zaakwaarnemers staan niet op een loonlijst. De raadsvergoeding is geen inkomen maar een ploetertoeslag.
- Kennis resulteert in kwaliteit. Miljarden uitgeven en ingrijpende besluiten nemen voor inwoners? Graag met kennis van zaken, investeren in scholing dus. Goed bestuur kost geld en dat is uit te leggen: je neemt inwoners serieus met aandacht voor hun noden en voor je eigen competenties.
De democratie blijft de beste manier om verschillen te overbruggen, al lost zij de verschillen zelf niet op. Het is haar bemanning die na de verkiezingen de scherven van de campagne lijmt tot een bestendig bestuur. Dat is mooi en moeilijk, maar ook een voorrecht.
Kirsten Veldhuijzen is bestuurskundige en coördinerend adviseur Rob-Rfv, @kirstenregine