Overzicht VNG Magazine nummer 8 (2019)

woensdag 8 mei 2019

VNG Magazine nummer 8, 10 mei 2019

Vorige week waren er lokale verkiezingen in Groot-Brittannië. Die gingen niet over vuilophaal of andere lokale issues. Door spreiding van lokale verkiezingen werd in 72 procent van alle councils gestemd. Of eigenlijk niet: maar liefst twee derde van de Britse kiezers bleef thuis. Diegenen die wél de gang naar de stembus maakten, waren vooral woedend op de Conservatieven van Theresa May. De Tories kregen flinke electorale klappen en ook Labour verloor fors. Beide grote partijen werden afgestraft omdat het ze al drie jaar niet lukt een werkbare brexit door het parlement te krijgen. Het brexitreferendum van 2016 werkt verlammend op het Britse politieke stelsel en is een splijtzwam in de samenleving. 

In de brexitcampagne gebeurde precies waar ik en andere tegenstanders van referenda al jaren voor waarschuwen. In plaats van een inhoudelijk debat kregen we een schreeuwerige, populistische campagne waarin voor- en tegenstanders elkaar vooral uitscholden. Een complex debat platstampen tot een welles-nieteskwestie leidt tot diepe polarisatie. De gemoederen in het Verenigd Koninkrijk liepen zo hoog op dat een voorstander van vertrek uit de EU een voorstander van het EU-lidmaatschap – het parlementslid Jo Cox – vermoordde.

Populisten zijn plat op hun gezicht gegaan met hun 'simpele oplossingen'

Voorstanders hebben het vertrek uit de EU opzettelijk te simpel voorgesteld en gelogen over de economische effecten. Volgens brexiteers was het supereenvoudig tientallen handelsverdragen met andere landen te sluiten als vervanging van de EU. Slechts vier van de ruim zeventig geplande verdragen zijn gerealiseerd. Brexit zou ook leiden tot economische bloei. Officiële ramingen voorspellen echter een economische krimp. Gedurende de leugenachtige campagne heeft Leave.EU ook nog eens de wet overtreden en is veroordeeld tot het betalen van een boete. Tegenstanders wijzen al jaren op de kwetsbaarheid van de democratie voor ‘het grote geld’.

Maar brexiteers moet vooral kwalijk worden genomen dat ze het Ierse conflict hebben genegeerd. Als het VK de EU verlaat, komt er weer een harde grens tussen de Ierse Republiek en Noord-Ierland, waardoor het conflict tussen unionisten (in meerderheid protestants) en diegenen die een herenigd Ierland wensen (in meerderheid katholieken) zal oplaaien. Kortom, de EU verlaten is een zeer complexe operatie met grote gevolgen voor miljoenen mensen. Dat laat zich moeilijk vangen in een simpel ja of nee.

Het gevolg is dat populisten in Nederland en andere Europese landen ineens geen voorstander meer zijn van nexit, frexit en alle andere varianten van EU-bashing. Het EU-lidmaatschap blijkt toch enorme voordelen te hebben. Buiten de EU raast de gure wind van handel onder WTO-regels met torenhoge tarieven. Populisten zijn plat op hun gezicht gevallen met hun ‘simpele oplossingen’. Die bestaan gewoon niet in de zeer complexe wereld van vandaag. Simpele oplossingen hebben nooit bestaan.

André Krouwel is oprichter van Kieskompas en werkt als politicoloog aan de Vrije Universiteit: andre.krouwel@vu.nl, @AndreKrouwel