VNG Magazine nummer 11, 21 juni 2019 

Auteur: Paul van der Zwan | Beeld: Jiri Büller 

Mensen met psychische problemen kunnen veel overlast veroorzaken. Zorg voor hen volstaat niet, aandacht voor de veiligheid is eveneens geboden, weet burgemeester Loes van der Meijs (Doesburg): ‘Er is vrijwel geen veiligheidscasus zonder zorgcomponent.’ 

Psychische klachten, een verstandelijke beperking, een verslaving, schulden, werkloosheid of falende maatschappelijke integratie. Nederland telt steeds meer inwoners met een opeenstapeling van dergelijke persoonlijke problemen. Dat zorgt voor leed bij hen, maar kan eveneens leiden tot overlast voor de omgeving. Ook gemeenten hebben daarmee te maken. VNG Magazine sprak met burgemeester Van der Meijs, tevens lid van de commissie Bestuur en Veiligheid van de VNG.  

In hoeverre zorgen inwoners met psychische problemen voor overlast in Doesburg? 
‘We hadden de eerste vier maanden van dit jaar negentien gevallen waarbij verwarde personen zorgden voor overlast; dat is drie meer dan in diezelfde periode van 2018. Het aantal overlastregistraties van de Regionale politie-eenheid Oost-Nederland waarbij mensen met verward gedrag zijn betrokken, steeg sinds 2013 eveneens gestaag. In 2017 waren er bijna veertienduizend incidenten, vijfduizend meer dan vier jaar eerder. Ook landelijk registreert de politie steeds meer van dergelijke overlastincidenten. We kunnen dus spreken van een trend, waar ook Doesburg niet aan ontkomt, zij het dat het hier op beperktere schaal speelt.’ 

Om wat voor overlast gaat het dan zoal? 
‘Bijvoorbeeld dat mensen op straat worden aangeklampt om 0900-8844 te bellen, het nummer van de politie voor niet-spoedeisende hulp. Het komt ook voor dat mensen de spoedlijn van de huisarts veelvuldig bellen, ook ’s avonds en ’s nachts. Er zijn ook verwarde mensen die bij iedereen in de buurt aanbellen of die jonge vrouwen aanklampen en zelfs stalken. Het gaat niet zelden om mensen die heel dwingend en veeleisend zijn, en met iedereen ruzie hebben, wat dan niet aan hen ligt maar aan de maatschappij.’ 

Kunt u een recent voorbeeld noemen van dergelijke overlast en hoe dat is aangepakt? 
‘Een verwarde mevrouw in een appartementencomplex van een woningcorporatie belt bij iedere medebewoner aan en is ook ’s nachts erg onrustig. Omwonenden voelen zich daardoor zeer onveilig en bellen de politie bij herhaling. Sommigen waren zelfs zo boos dat ze die mevrouw dreigden aan te vallen. Ons zorgteam en de wijkagent zaten er bovenop. Ons sociaal team heeft onder meer een avond georganiseerd voor de buurt waarbij ook de politie, de corporatie en de gemeente aanwezig waren. Tijdens die bijeenkomst is geprobeerd er begrip voor te kweken dat die vrouw ziek is. Uit die gesprekken kwam de afspraak dat die vrouw verplicht zorg moest krijgen. Als dat niet goed gaat, dan moet zij verplicht worden opgenomen. De bewoners gingen hiermee akkoord. Tot nu toe verloopt de zorg aan de vrouw goed, de overlast is aanmerkelijk afgenomen.’ 

Zorg voor mensen met psychische problemen is geboden, net als zorg voor de veiligheid. Hoe belangrijk is het beide te combineren? 
‘Er is vrijwel geen veiligheidscasus zonder zorgcomponent. Zelfs aan het verplicht sluiten van een huis kleeft altijd wel een zorgvraag. Dat was recent zo bij het geval van een moeder die werd geterroriseerd door haar zoon. Die overlast raakt aan veiligheid, maar ook aan zorg. Samen met de wethouder zorg heb ik als portefeuillehouder veiligheid hiernaar gekeken. Het is dus van cruciaal belang dat veiligheid en zorg in het beleid worden gecombineerd. ’  

Hoe gebeurt dat in uw gemeente? 
‘In de eerste plaats doordat we een sterk informeel netwerk kennen. Als ik een mail krijg van een verontruste bewoner ga ik daar direct mee aan de slag. Ik besef uiteraard dat dat kan doordat we met ruim elfduizend inwoners een kleine gemeente zijn, maar toch. Het basisteam van de politie van Rheden, Rozendaal en Doesburg werkt “contextgedreven”, dat wil zeggen vanuit de omgeving van de mens. De wijkagenten weten wat er speelt en ze weten voor welk soort zaken ze bij wie in het zorgteam moeten zijn. Door er snel bij te zijn, voorkom je vaak escalatie.’ 

Dat contextgedreven werken geeft daarbij de doorslag? 
‘Dat denk ik wel. Als dat in heel Nederland toegepast zou worden, zou het probleem van overlast door mensen met psychische problemen veel beter te beheersen zijn. De zorg probeert dat al vaak, maar het is vooral van belang dat de politie erbij betrokken wordt.’ 

Goede samenwerking binnen de gemeentelijke organisatie hoort erbij? 
‘We gaan hier altijd uit van maatwerk. Als ik een veiligheidszaak op mijn bureau krijg dan wordt er vrijwel direct iemand van het sociaal team bij gezocht. Er volgt ook portefeuillehoudersoverleg, afhankelijk van de casus kijken we of de wethouder zorg erbij moet zijn. Ik ben overigens aan het kijken of die er niet standaard bij moet, in veel grote gemeenten hebben ze de betrokkenheid van de wethouder zorg bij veiligheidszaken al geïnstitutionaliseerd. De gemeentesecretaris in Doesburg wordt er trouwens alleen bijgehaald als een zaak ook ambtelijke gevolgen kan hebben.’ 

Wat kan er beter in de aanpak van de gemeente? 
‘Dat we sommige casussen meer uitdiepen. Niet zozeer bestuurlijk maar met de mensen die er in de praktijk mee te maken hebben. Zo werd ik eens gebeld door iemand van ons jeugdteam. Hij belde voor een jongen die in een instelling zit en wiens crisisopvang na zes weken ophield. Zijn moeder kon hem niet opvangen, maar als dat wel moest, zou zijn zusje uit huis geplaatst moeten worden: hen beiden thuis hebben, kon niet. Ik heb toen de directeur van de instelling gesproken; die belde mij later terug en zei dat de jongen vervolgbehandeling nodig had. Daarom is de crisisopvang eerst verlengd en daarna kon hij door naar een instelling die hem de zorg kon bieden die hij nodig had.’