VNG Magazine nummer 12, 24 augustus 2018
Auteur: Ben Plandsoen, PvdA-wethouder van Leek
De nieuwe colleges van B en W zijn inmiddels vol goede moed aan de slag gegaan. Wat is nodig om tot een prettige en effectieve samenwerking te komen? En wat zijn de valkuilen? Ben Plandsoen, al zestien jaar wethouder voor de PvdA in Leek, stelt dat de onderlinge verhoudingen, de sfeer en de wijze waarop mensen met elkaar omgaan bepalend zijn voor succesvol samenwerken.
Na de formatie wordt de coalitie gevormd en het coalitieakkoord geschreven. In dit proces is er allereerst de uitdaging een soepel werkende coalitie te vormen, de politieke verschillen te overbruggen die in verkiezingstijd juist zijn benadrukt. Onderhandelingen worden gevoerd om voldoende eigen programmapunten in het coalitieakkoord te krijgen en ten slotte wordt het college samengesteld. In dit college moeten de nieuwbakken wethouders met elkaar en met de burgemeester en de gemeentesecretaris samen gaan werken. Tot dit moment is het hele proces gebouwd op politieke standpunten en politieke samenwerking. De vraag of de collegeleden als team kunnen samenwerken, is eigenlijk niet aan de orde geweest. En dat is juist de grootste uitdaging: hoe zorgt het college van B en W voor een effectieve samenwerking zodat het collegeakkoord met succes tot uitvoering wordt gebracht?
Investeren in interactie
Tijdens een tuinfeest praatte ik hierover met gedragsdeskundige Iena Pol. We kwamen tot de slotsom dat samenwerken energie kan geven, maar je kunt er ook behoorlijk last van hebben. Bij samenwerking is er altijd sprake van een samengaan van inhoudelijke expertise en persoonlijke verschillen. Dat maakt je van elkaar afhankelijk want dan spelen bewuste en onbewuste, inhoudelijke en emotionele afwegingen een belangrijke rol. Het komt (te) vaak voor dat colleges de eindstreep niet halen, niet omdat ze politiek-inhoudelijk niet tot besluiten kunnen komen, maar juist omdat de samenwerking niet lukt. Terwijl een coalitie juist aan kracht kan winnen door de verschillen niet alleen te overbruggen, maar er ook gebruik van te maken. Als je inzicht ontwikkelt in elkaars politieke én in elkaars persoonlijke wereld en investeert in de interactie, kan samenwerking leiden tot een krachtiger coalitie. Een stevige inhoudelijke discussie in het college is vanzelfsprekend, het begrijpen van de verschillende percepties en de gedachtegang achter ieders inbreng zijn dat niet.
Goede samenwerking vraagt nieuwsgierigheid
Hoe doe je dat? Hoe luister je naar je collega’s zonder dit (onbewust) te plaatsen tegenover je eigen mening, je eigen gelijk? Hoe houd je een onbevangen nieuwsgierigheid naar de wereld van de ander? Hoe blijf je je bewust van het feit dat je van elkaar verschilt en vooral van het feit dat begrip van ieders perceptie bij kan dragen aan een goede samenwerking? De oplossing ligt natuurlijk allereerst in het ombuigen van ieders neiging er tegenin te gaan. Vervolgens is het de kunst toe te groeien naar een situatie waarin je: 1) ervan uitgaat dat er nu eenmaal verschillen zijn en dat die verschillen in colleges – uit de aard der zaak – aanwezig zijn; 2) nieuwsgierig durft te zijn naar de gedachtegang van je collega’s; 3) het vermogen ontwikkelt te luisteren zonder direct met jouw mening te komen; en 4) in staat bent de verschillen naast elkaar te laten bestaan. Als je vervolgens in staat bent die verschillen te verbinden en te benutten, ga je de energie en de lol ervaren van goed samenwerken.
Ruimte
De kern van het verbinden van verschillen is dat samenwerkingspartners over en weer ruimte krijgen. Daardoor ontstaat ruimte om de verschillen te benutten; en hoe groter de verschillen, hoe groter de potentiële meerwaarde is. Effectief samenwerken betekent het benutten van de kracht van de verschillen.
Goede samenwerking vraagt nieuwsgierigheid naar elkaars verhaal, en vraagt om het gedoe daaromheen op tafel te leggen en bespreekbaar te maken; niet voor het eigen gelijk, maar om de verschillen te verbinden en effectief, succesvol en prettig samen te werken.
Schrijf ook een betoog voor VNG Magazine: redactie@vngmagazine.nl