VNG Magazine nummer 10, 7 juni 2019
Auteur: Leo Mudde | Beeld: Ruben Schipper
Burgemeester Bart Somers van Mechelen, twee jaar geleden nog winnaar van de prijs voor de beste burgemeester van de wereld, toonde zich verrast door het programma van het VNG Jaarcongres. ‘Een optreden van een gospelkoor heb ik nog nooit meegemaakt op een congres van de Vlaamse gemeenten.’
Ook de manier waarop de Nederlandse bestuurders over hun functioneren praten, verwonderde hem. ‘Wij praten niet over de vraag, waarom je burgemeester bent geworden, dat is heel on-Vlaams. Het zal te maken hebben met de Nederlandse cultuur om getuigenis te willen afleggen, wij verliezen ons vaak in techniciteiten.’
Somers was naar Barneveld gekomen om te vertellen over de Mechelse aanpak. Onder zijn leiding – hij is er al achttien jaar burgemeester – is de stad op alle fronten van kleur verschoten. Toen hij begon, bungelde Mechelen nog onderaan alle ranglijstjes van Vlaamse steden. Nu zijn de straten schoon, is het vertrouwen in het lokaal bestuur het grootst en zijn de inwoners fier op hun stad, trotser dan de Gentenaren, Bruggenaren en Antwerpenaren op die van hen. En, misschien wel het belangrijkst, de scheidslijnen tussen de vele culturele bevolkingsgroepen zijn vervaagd, de stad vertoont een samenhang die gerust uniek mag worden genoemd.
Als besturen mensenwerk is, het thema van het congres, dan is dat wel erg van toepassing op Somers. Zijn aanpak is in de wereld niet onopgemerkt gebleven, zie de gewonnen prijs en de vele bezoeken aan Mechelen van de internationale pers en van collega-burgemeesters van grote wereldsteden.
In Barneveld kreeg hij ook regelmatig een gul applaus van zijn Nederlandse collega’s die de Vlaamse lessen graag op hen lieten inwerken. Zo werd er geklapt voor het feit dat uit Mechelen de laatste jaren niemand is afgereisd naar Syrië om daar voor IS te strijden. Uit andere Vlaamse steden waren dat soms honderd, tweehonderd jonge mensen. En dat terwijl een vijfde van de inwoners moslim is.
Jullie zijn geen daders, jullie zijn twee keer slachtoffer
Het succes is Somers niet komen aanwaaien. Hij heeft er hard voor moeten werken, met een mix van enerzijds een duidelijke, harde aanpak en anderzijds empathie. En het feit dat hij al zo lang burgemeester is, werkt ook in zijn voordeel. ‘Je bouwt toch een reputatie op. Er is een generatie opgegroeid die niet anders weet dan dat ik burgemeester ben. Als jongeren zich een burgemeester moeten voorstellen, denken ze aan mij.’
Twee keer slachtoffer
In een polariserende samenleving kijken mensen naar de burgemeester, weet Somers. En dan is het belangrijk om tussen de mensen te gaan staan. Na de aanslag op de Brusselse luchthaven Zaventem, ruim drie jaar geleden, is hij naar de moskee gegaan. ‘Die mensen waren bang voor de reacties uit de samenleving, voor pogroms. Je voelde de angst. Ik heb toen gezegd: “Jullie zijn geen daders, jullie zijn twee keer slachtoffer. Omdat jullie net als iedereen angst hebben voor terrorisme, en omdat jullie identiteit is gekaapt door extremisten. Dat zal ik nooit aanvaarden, want jullie zijn Mechelaars, burgers van deze stad”.’
Somers heeft er nooit aan getwijfeld of het goed was om de politiek in te gaan. ‘Ik moest mij maatschappelijk engageren en als je iets voor de samenleving wilt doen, kan dat het best via de politiek.’ Vorige maand waren er verkiezingen in België en Somers heeft laten weten geïnteresseerd te zijn in een ministerspost. Maar als de formatie nóg langer gaat duren dan de vorige keer, heeft hij genoeg tijd om daarover na te denken, zei hij.