VNG Magazine nummer10, 7 juni 2019
Auteur: Marten Muskee | Beeld: Ruben Schipper
Moreel leiderschap vraagt om bestuurders die ’s morgens voor de spiegel staan en zich de vraag stellen waarom ze hun werk eigenlijk doen. Als ze het antwoord daarop ook nog eens kunnen uitleggen aan hun dierbaren, zijn ze op de goede weg.
Dat is het advies dat voormalig Nationale ombudsman Alex Brenninkmeijer de bezoekers aan het VNG Jaarcongres meegeeft. Brenninkmeijer sprak over een specifiek kompas dat in zijn ogen nodig is voor besturen als mensenwerk. Dit vraagt wat hem betreft om ‘langzaam denken’. ‘Ga eens bij uzelf te rade wat uw gevoelens zijn, wees bedachtzaam en durf te twijfelen.’
‘Moreel leiderschap gaat niet over sterk leiderschap, maar over aansprekend leiderschap.’ De bestuurder met een menselijke maat weet overtuigend te zijn met gezag, niet met macht. Brenninkmeijer is de eerste die erkent dat dit moeilijk is in een tijd met veel regels, procedures, protocollen en knellende budgetten. ‘Het is een tijd met een overdaad aan emoties en onderbuikgevoelens, een tijd waarin media steeds meer invloed krijgen, ongrijpbaarder worden en vaak drijven op emoties.’
Waarden
Volgens Brenninkmeijer drijft de Nederlandse samenleving sterk op waarden. Dat zijn deels gedeelde waarden en deels verschillende waarden, waar inwoners uiteindelijk samen uit moeten komen. ‘Het vinden van een balans tussen het zakelijke, het emotionele en onze waarden vormt de kern van het bestuur.’ Besturen is mensenwerk betekent voor Brenninkmeijer ook dat alle mensen erbij worden betrokken. Het gaat om gelijkwaardigheid waarbij we moeten waken voor het ontstaan van een diplomademocratie en -bureaucratie. ‘Dat begint met luisteren en het stellen van vragen in plaats van stellingen poneren, positie innemen en polariseren. Dat begint met uw aandachtige belangstelling voor wat al die mensen beweegt. En dat begint met een evenwicht tussen man en vrouw en tussen alle kleuren van de regenboog.’
Wereldtop
Volgens Brenninkmeijer staat het Nederlands openbaar bestuur aan de wereldtop. Hij feliciteert de gemeenten. ‘U behoort tot de beste van de wereld. Als oud-ombudsman weet ik dat een goede uitvoering het moeilijkste deel is van het openbaar bestuur. Als het goed gaat, scoor je vaak niet, wel als het misgaat.’ Hij roept gemeenten op fouten te durven maken, want dat is menselijk. Het gaat om zoeken en leren, samen met de inwoners. ‘Toon moreel leiderschap in uw werk, inwoners waarderen dat enorm. Zoek naar de waarheid en streef eerlijkheid en oprechtheid na.’